هرس درخت انگور
مو تنها درختی است که هر چه طول شاخه هایش زیادتر باشد، از قدرت ریشه هایش برای رسانیدن مواد غذایی به آن کاسته می شود. هرس سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت مو وسیله خوبی است.
درخت انگور همه ساله هرس می شود، کوتاهی در این کار به رشد طبیعی آن صدمه می زند. بر عکس هر چه هرس مه موقع انجام گیرد، در بهار آینده درخت رشد بیشتری از خود نشان داده و میوه های بهتری می دهد.
مهمترین هرسهای درختان انگور 4 نوعند:
1- هرس پائیزی: مستقیماً پس از برداشت میوهها صورت میگیرد و در آن شاخههایی را که میوه دادهاند، در پاییز کوتاه میکنند.
2- هرس اصلی: مهمترین هرس برای تمام درخت مو، بهویژه برای شاخه اصلی که ادامهدهنده تنه درخت است. در این هرس از آن مقداری که تنه امسال در روی شاخه اصلی رشد کرده 5 تا 6 و حداکثر 8 جوانه را باقی گذاشته، بقیه را بریده و حذف میکنند. در مورد شاخههای جانبی که خوب رشد کردهاند هم باز برای آن مقدار که امسال رشد کرده، 2 یا 3 جوانه برای هر شاخه باقی می گذارند و بقیه را هرس میکنند. تنها همین جوانههای باقیمانده روی تنه اصلی و شاخههای فرعی هستند که در بهار آینده رشد کرده و میوه میدهند.
تصمیم گیری درباره تعداد جوانه هایی که برای شاخه اصلی (ادامه تنه درخت) یا شاخه های جانبی باقی باید گذاشت. نهایتاً به عهده باغبان انگور کار با تجربه و کارآزموده است. به طوری که وی برای شاخه هایی که از اول بهار تا زمان هرس (زمستان) خوب رشد کرده و کلفت تر و شادابترند تعداد زیادتر و برای شاخه های متوسط کمتر جوانه باقی می گذارد. شاخه های ضعیف را به کلی هرس و حذف میکنند.
بهترین زمان هرس اصلی آذر و دی و بهمن است، مشروط بر اینکه در زمان انجام آن هوای منطقه از 8 درجه زیر صفر گرمتر باشد. این هرس نباید خیلی دیرتر انجام گیرد زیرا هرس مو در اوایل بهار اغلب از اواسط اسفند ماه که گیاه تازه از خواب یا استراحت زمستانی بیدار شده، باعث آن می شود که از مقطع برش در شاخه ها شیره زلال گیاخی به مدت نسبتاً زیاد قطره قطره به خارج بچکد و گیاه ضعیف شده و نتواند در همان سال محصول دهد. حال آنکه هرس زمستانی در ماههای نام برده در بالا (آذر، دی، بهمن) چنین مساله ای را ایجاد نمی کند.
در هرس زمستانی درختان انگور برخلاف هرس در سایر درختان میوه، شاخهها را بلافاصله از بالای جوانه نمیبرند. بلکه حدود 2 سانتیمتر بالای جوانه را هم باقی میگذارند در غیر این صورت (مثل گل سرخ) بالاترین جوانه خشک میشود.
به کمک هرس درختان مو را به فرمهای مختلف و با هدفهای متفاوت در می آورند. تعداد فرمها، خیلی زیاد است ولی مهمترین و معروفترین آنها عبارتند از:
الف- فرم کوردون: به طریق زیر آنرا ایجاد می کنند:
- سال اول: نهال را از بالای 2 جوانه قطع می کنند تا جوانه ها تحریک شده و رشد کنند.
- سال دوم: شاخه ضعیفتر را قطع و تنها به شاخه قویتر اجازه رشد می دهند.
- سال سوم: تمام جوانه ها را کور کرده و برایش فقط 2 تا 3 جوانه باقی میگذارند تا پس از رشد از آنها در تشکیل بازوهای کوردون استفاده شود. فرم کوردون می تواند یک یا 2 بازو داشته باشد.
بازوها را می توان در 2 سمت مخالف یا هر دو را در یک سمت ولی با فاصله ای حدود 30 سانتی متر از یکدیگر راهنمایی کرد. فرم کور کردن می تواند افقی یا عمومی ترتیب داده شود.
ب- فرم یا چراغی: در این فرم همه ساله شاخه های یک ساله را که روی پایه مو رشد می کند، هرس می کنند. در بهار از شاخه های نمو کرده، تنها 8 تا 10 عدد از بهترین، قویترین و سالمترینش را نگه می دارند.
ج- فرم آلاچیق: بوته مو را به سمت آلاچیق که از آهن یا بهتر از چوب درست کرده اند، راهنمایی می نمایند، تا خوشه های انگور از بالای سقف آلاچیق آویزان شوند. ارتفاع آلاچیق را معمولاً حدود 2 متر می گیرند. با آویزان شدن خوشه ها از سقف، برداشت محصول آسانتر می شود.
د- هرس فرم دادن: تنها در نهالهایی که تازه کاشته شدهاند، در سالهای اول و دوم انجام میگیرد. بدین طریق در بهار برای نهال تنها 3 جوانه باقی میگذارند. پسازاینکه جوانهها رشد کردند و طول یکی از شاخهها به 20 سانتیمتر رسید، آن را بهعنوان تنه اصلی پذیرفته و شاخههای دیگر را ته بر میکنند. در صورت لزوم، سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخههای جانبی را که در ارتفاع کمتر از 50 سانتیمتر رشد کردهاند قطع میکنند. بدینوسیله می توانند درختان انگوری به ارتفاع 5/1 تا 2 متر ایجاد کنند.
در باغهای انگور اروپا و امریکا که معمولاً به قصد تولید شراب ایجاد می شوند، قد درختان انگور را نمی گذارند از 5/1 تا 2 متر بلندتر شود تا چیدن خوشه های انگور یعنی برداشت محصول آسان صورت پذیرد.
هـ - هرس برگها: نوع دیگری از هرس هم وجود دارد که فقطدر در درختان انگور کوتاهقد (5/1 تا 2 متر ارتفاع) و آن هم در اواخر بهار صورت میگیرد. در این هرس، کاری به کار شاخه ها نداشته، تنها برگهای زیادی که مانع تابش مستقیم نور خورشید به خوشههای انگور قسمت میانی تاج درخت میشوند را با دست چیده و دور میاندازند.
این هرس، معمولاً در درختانی که میوه هایشان خام خورده میشوند، انجام میگیرد.