خرید نهال

مقدمه

تنوع ژنتیکی گونه‌های گیاهی لازمه‌ی پیشرفت‌های پایدار در افزایش بارآوری و ارتقاء کیفیت محصول است. سیستم کشاورزی سنتی به میزان زیادی به حفظ تنوع ژنتیکی گونه‌ها در زیستگاه طبیعی خودشان به شکل نژادهای محلی نیازمند است. یکنواختی ژنتیک یکی از ویژگی های سیستم‌های نوین کشاورزی منجر به افزایش آسیب پذیری ژنتیکی در برابر بروز تنش‌های زیستی و غیرزیستی شده است. اجرای برنامه‌های اصلاح نباتی با مشارکت کشاورزان، موجب دستیابی به ترکیب مطلوبی از تکنولوژی سنتی و پیشرفته خواهد شد. تنوع محصولات و گستردگی ارقام هر محصول را می‌توان نتیجه‌ای از چنین تلاش‌های مشترکی دانست که در نهایت به ثبات بیشتر عملکرد کمک خواهد نمود.

همان طور که حفاظت ذخایر ژنتیکی برای ایجاد مقاومت‌های چند گانه در برابر تنش‌های زیستی و غیر زیستی بسیار مهم است، حفظ دشمنان طبیعی آفات نیز در به حداقل رساندن مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی و ممانعت از طغیان آفات مقاوم به سموم شیمایی امری مهم و درخور توجه است. تکنیک‌های انتقال ژن، انتقال و بیان ژن Bt را در بسیاری از محصولات امکان پذیر کده و مهندسی ژنتیک در زمینه‌ی کنترل آفات به سرعت در حال پیشرفت است.

همگام با افزایش عملکرد ناشی از به کاربردن تکنیک‌های جدید کشت و کار، مشکلات زیست محیطی فراوانی به دلیل مصرف بیش از حد ترکیبات شیمیایی (کود و سم) بروز نموده و نیاز ما را به کشاورزی پایدار افزایش داده است.

تنش‌های غیرزنده، تعیین‌کننده چگونگی پراکنش جغرافیایی محصولات کشاورزی و درصد زمین‌های قابل کشت و کار در سطح جهان هستند. باید دانست که فقط حدود 10% از نواحی قابل کشت جهان در معرض هیچگونه تنشی غیرزنده‌ای قرار ندارد. وجود همین تنش‌ها باعث شده است که زا حدود 2/24% کل مناطق جهان که بالقوه قابل کشت هستند فقط 6/10% عملاً تحت کشت قرار گیرند. در حقیقت 16/13٪ مناطق قابل کشت به خاطر وجود یک و یا بیش از یک تنش غیرزنده قابلیت کشاورزی را ندارند. تنش‌های غیرزنده را می‌توان یکی از دلایل عمده‌ی کاهش عملکرد در سطح جهان دانست.

تنش های زنده شامل تنش های ایجاد شده توسط عوامل بیماری‌زا، آفات حشره‌ای و نماتدهاست که در این میان عوامل بیماری‌زا (قارچها، باکتری‌ها و ویروس ها) مهم‌تر از سایرین عوامل اند.

به هر حال امروزه در نقاط مختلف جهان برنامه‌های اصلاحی مرکبات به منظور دستیابی به ارقام تجاری پایه و پیوندک برای افزایش مقاومت در مقابل سرما، آفات و بیماری‌های مختلف، ارتقای عملکرد و کیفیت و همچنین رسیدن به ارقام زودرس یا دیررس در حال اجراست.

از آن‌جایی که اصلاح به مفهوم استفاده تنوع ژنتیکی موجود برای ایجاد نوترکیبی ژنتیکی و به دست آوردن گونه‌هایی است که از والدین خود برتر باشد، پس بدون وجود تنوع ژنتیکی هیچ گونه بهبودی حاصل نمی‌شود. امروزه ذخایر ژنتیکی در تحقیقات انجام شده در زمینه‌های سیر تکاملی، ژنتیک، فیزیولوژی، بیوشیمی و اصلاح نباتان کاربرد زیادی دارد که هدف از آن‌ها ارتقای پتانسیل‌های عملکرد، مقاومت در مقابل بیماری و تغییر عوامل اقلیمی و خاکی است.

در مرکبات به دلیل عواملی چون جایگزینی منابع ژنی طبیعی از طریق سلکسیون و معرفی ارقام تجاری جدید، تنوع ژنتیکی خیلی سریع دچار کاهش شده است. عواملی چون از بین بردن جنگل‌ها برای اجرای پروژه‌های تولید برق، توسعه‌ی مکان‌های صنعتی و مسکونی، استفاده از گونه‌های وحشی یا تجاری موجود برای تهیه الوار یا سوخت، تلاش برای دستیابی به ارقام تجاری پایه و پیوندک مقاوم در برابر سرما، آفات و بیماری‌های مختلف، عمکرد بالاتر، کیفیت خوب و زودرسی یا دیررسی میوه‌ها موجب کاهش تنوع ژنتیکی مرکبات شده اند. بنابراین حفظ ژرم‌پلاست اولیه و وحشی مرکبات که رد معرض خطر انقراض است در رسیدن به اهداف اصلاحی اهمیت زیادی دارد.

ملاحظات مهم در ارتباط با ژرم پلاسم مرکبات

نیل به اهداف اصلاحی مرکبات مستلزم توجه خاص به ژرم پلاسم موجود و جلوگیری از هر گونه نقصان و آسیب ذخیره ژنتیکی قابل دسترس به نژادگران است، لذا لازم است موارد زیر به دقت مورد توجه واقع شود:

الف- جمع اوری ژرم‌پلاسم مرکبات هر منطقه که می‌تواند در محل زیستگاه طبیعی (In- situ) و یا خارج از آن (Ex- situ) انجام شود؛

ب- حفاظت از ذخایر ژنتیکی مرکبات که با سرعت زیادی در حال نقصان است؛

ج- ارزیابی ژرم پلاسم مرکبات با شیوه‌های استاندارد موجود.