خرید نهال

خصوصیات باغبانی پایه های مهم مرکبات

1- نارنج (Citrus aurantium)

نارنج اولین پایه مورد استفاده برای مرکبات در دنیا بوده و در حال حاضر گسترده ترین پایه مورد استفاده در سطح جهانی است. ارقام پیوندی روی این پایه قدرت رشدی متوسط و تاجی متوسط تا بزرگ دارند. جدول ۶ ویژگی های درختان پیوندی روی پایه نارنج را نشان می دهد. نارنج سیستم ریشه ای عمیق و منشعبی داشته و لذا پیوندک های مستقر روی آن به خشکی تحمل نسبتاً خوبی دارند. عملکرد درختان پیوندی روی نارنج در خاکهای شنی مناسب ولی کمتر از پایه راف لمون، ماکروفیلا و یا ولکامریانا می باشد. میوه ارقام پیوندی روی نارنج را که از کیفیت مطلوبی نیز برخوردار هستند می توان به خوبی برای مدت طولانی روی درخت نگهداری کرد. سازش این پایه با پرتقال های ناف دار بسیار خوب است زیرا میوه پرآب و معطر خواهد شد.

جدولی ۶- مشخصات درختان پیوندی روی پایه نارنج

 درشتی میوه ارقام پیوندی روی پایه نارنج تا حدودی کمتر از آنهایی است که روی راف لمون پیوند شده باشند ولی از میوه های پیوندی روی کلئوپاترا ماندارین بیشتر است. از آنجایی که مقدار کل املاح جامد محلول و نیز اسیدیته کل عصاره میوه روی پایه نارنج در حد بالایی می باشد، میوه های تولیدی روی این پایه برای مصرف تازه خوری از کیفیت خوبی برخورد خواهند بود. بالا بودن مقدار اسیدیته کل عصاره روی این پایه باعث می شود که میوه ها دیرتر از سایر پایه هایی که قدرت بیشتری دارند به بلوغ برسند، در عوض، میوه برخی ارقام مثل پرتقال هاملین که عامل محدودکننده در بلوغ آن پایین بودن املاح جامد محلول (TSS) می باشد.

زودتر از پایه ای همانند راف لمون به بلوغ می رسد. پوست میوه ارقام پیوندی روی نارنج اغلب صاف و نازک است و لذا ترک خوردگی میوه روی این پایه شدید است.

اگرچه نارنج به اندازه راف لمون به شرایط غرقاب متحمل نیست اما تحمل متوسطی به پوسیدگی طوقه و ریشه داشته و لذا می تواند در خاک های سنگین با زهکش ضعیف مورد استفاده قرار بگیرد. مرکبات پیوندی روی پایه نارنج نسبت به pH بالای خاک و نیز شوری سازش خوبی نشان می دهند. این پایه به اراضی آهکی نیز نسبتا سازگاراست. از نظر مقاومت به سرما ارقام پیوند شده روی نارنج، کلئوپاترا ماندارین، پونسیروس و سیتروملو تقریبا یکسانند ولی برتری محسوسی نسبت به پایه های لمون و نیز سیترنج ها دارند. البته تجدید رشد پیوندک های اسیب دیده از سرما روی پایه نارنج کندتر  از آنهایی است که روی راف لمون یا سایر پایه های پررشد پیوند شده اند. به هر حال حساسیت ارقام پیوندی روی نارنج به بیماری تریسیتزا به میزان زیادی باعث کاهش استفاده از آن در بسیاری از کشورهای جهان شده است .

2- پونسیروس (Poncirus trifoliata)

پونسیروس که در سال ۱۹۴۸ توسط وبر معرفی و در سال ۱۹۱۵ نیز به عنوان یک جنس مجزا مورد شناسایی قرار گرفت برای نخستین بار در سال ۱۳۲۹ توسط ظهیرالدوله از ژاپن وارد کشور شد. این پایه درختچه ای پر تیغ با ارتفاع حداکثر پنج متر و با برگ های سه برگچه ای و خزان کننده است که گل انگیزی آن مانند سایر درختان میوه خزان دار در تابستان اتفاق می افتد. شکوفایی جوانه های گل در پونسیروس زودتر از سایر مرکبات بوده و در مناطق شمالی کشور در اواخر اسفند تا اوایل بهار انجام می گیرد. میوه های این درخت کوچک، گرد و با سطحی پوشیده از موهای بسیار ریز و ظریف بوده و فاقد بخش خوراکی و آبدار است. میوه ها زودرس بوده و در اواخر شهریور پس از رسیده شدن از درخت ریزش و آماده برداشت و بذر گیری می شوند. میوه ها مزه بسیار گسی داشته و دارای تعداد زیادی بذر (حدود ۲۰ تا ۲۵ بذر در هر میوه) هستند. جدول ۷ ویژگی های درختان پیوندی روی پایه پونسیروس را نشان می دهد. پونسیروس به دلیل دارا بودن سلکسیون های متعدد، می تواند دارای اثرات متنوعی روی رقم پیوندی باشد اما ارقام پیوندی روی این پایه در اغلب موارد به صورتی مشخصی از قدرت رشدی کمتری نسبت به پایه های دیگر برخوردار می شوند. مقدار آب در میوه های تولیدی روی این پایه نیز بسیار بالا بوده و از این لحاظ می تواند بهتر از بسیاری از پایه های دیگر باشد. بر اساس آزمایشات انجام گرفته میزان TSS روی این پایه تقریبا مشابه چیزی است که با پایه نارنج بدست می آید و بسیار بهتر از مقادیر  بدست آمده با پایه های راف لمون و یا رانگاپورلایم است. در برخی موارد بالا بودن مقدار TA عصاره ی میوه های تولیدی روی پایه پونسیروس موجب به تاخیر افتادن بلوغ میوه ها می شود. پوست ارقام پیوندی روی این پایه نازک و صاف بوده و لذا خطر بروز ترکیدگی قبل از برداشت، میوها نسبت به پایه هایی مثل راف لمون بیشتر است.  ریز بودن اندازه میوه ها روی این پایه می تواند تا حدودی ناشی از زیاد تر بودن تعداد میوه های تولیدی است که خود حاصل بالاتر بودن درصد تشکیل میوه حتی در شرایط خشکی است.

جدول ۷- مشخصات درختان پیوندی روی پایه پونسیروس

پونسیروس به دلیل طبیعت خزان کنندگی خود می تواند در هنگام استراحت سرما را تا حدود 20- درجه سانتی‌گراد تحمل نماید که البته این مقاومت تا حدودی به رقم پیوندک نیز منتقل می شود. از آنجایی که پونسیروس کمی دیر وارد دوره استراحت زمستانی خود میشود بروز سرمای زودرس می تواند برای درختان پیوندی روی آن خطرناک باشد. این پایه نسبت به اراضی شور و آهکی متحمل نبوده و ضمن بروز خلائم کلروز ( زردی برگ ها) مقاومت پیوند که نیز به سرما کاهش یافته و قدرت رشدی رقم پیوندی نیز کاهش می یابد. پونسیروس بهتر از سایر پایه ها به اراضی سنگین و با زهکش ضعیف سازگار  می شود. برگ های ارقام پیوندی روی این پایه در pH بالای خاک حالت کلروز نشان داده و رشد و عملکرد آنها دچار کاهش می شود. ارقام پيوندى روى پونسيروس در خاک های غیر حاصل‌خیز و شنی رشد ضعیفی داشته و به خشکی محتمل نیستند ولی در خاک های شنی با حاصل خیزی نسبتا بالا رشد خوبی دارند.

درختان پیوندی روی پونسیروس تحت تاثیر بیماری های تریستزا و یا زایلوپروسیس قرار نمی گیرند. اغلب سلکسیون های این پایه به نماتد مرکبات متحمل بوده ولی هیچکدام به نماتد حفار حساس هستند. این پایه به میزان زیادی به پوسیدگی طوقه و سایر مشکلات مربوط به زهکشی ضعیف خاک متحمل است.

پونسیروس عمده ترین پایه مورد استفاده برای نارنگی انشو شناخته شده و عملکرد آن روی این پایه در مناطقی که دارای آب و هوای خشک باشند می تواند به حدود ۸۰ تن در هکتار نیز برسد. به هر حال عملکرد اغلب ارقام پیوندی روی پایه های سه برپچه ای نسبت به راف لمون،  رانگپورلایم و نارنج در نواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر کمتر است که در درجه اول به دلیل تفاوت های موجود در قدرت درخت است .

3- فلائینگ دراگون (Flying Dragon)

سلکسيونی از پونسيروس است که در طیف وسیعی از انواع خاکها قابلیت رشد و نمو داشته و می تواند تأثیر بارزی در ارتقای کیفیت میوه از لحاظ نازکی پوست، میزان قند و اسیدهای آلی داشته باشد. فلائینگ دراگون را می توان مقاوم ترین پایه مرکبات نسبت به سرما دانست زیرا می تواند در زمان استراحت خود تا ۲۰ درجه سانتیگراد پایینتر از صفر را نیز تحمل نموده و بدین ترتیب مقاومت ارقام پیوندی را به تنش سرمایی به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

فلائینگ دراگون یگانه پایه پاکوتاه کننده شناخته شده برای درختان مرکبات بوده و قادر است اندازه درخت پیوندی را به دو سوم تا نصف مقدار بدست آمده با سایر پایه ها تقلیل دهد. بر این اساس برای کشت متراکم و یا پرورش گلدانی انواع مرکبات پایه ای بسیار مناسب است. در مورد چگونگی ایجاد تأثیر پاکوتاهی اگرچه هنوز ساز و کار خاصی برای توضیح آن مورد توافق عمومی قرار نگرفته است اما به نظر می رسد که وقتی فلائینگ دراگون به عنوان پایه یا میان پایه مورد استفاده قرار می گیرد، بافت آن میتواند انتقال تنظیم کنندگان رشدی تولید شده در ریشه را غیرفعال و یا متوقف نماید و از این طریق موجب رشد کندتر پیوندک شود.

در این پایه درصد دانهال های نوسلار و جنسی به میزان زیادی از سالی به سال دیگر در نوسان بوده و لذا وقتی از این رقم به عنوان پایه استفاده می شود برحسب اینکه نهال نوسالار و یا جنسی آن مورد استفاده قرار گرفته باشد می‌توان درجات مختلفی از اثرات پاکوتاهی را در رقم پیوندک  مشاهده کرد. از آنجایی که تکثیر رویشی این پایه با استفاده از قلمه نسبتاً ساده می باشد، امکان تهیه پایه هایی یک دست برای باغدار فراهم خواهد بود که در همگونی رشد و نمو ارقام پیوندی بسیار مهم خواهد بود (فلائینگ دراگون)

4- سیتروملو (Citrumelo)

سیتروملو دورگی بین جنسی حاصل از تلاقی گریپ فروت دانکن و پونسیروس است که در سال 1907 توسط سوئینگل در فلوریدا به دست آمده و در سال 1350 وترد ایران شد. تفاوت شکل برگ ها در این پایه سه برگچه ای با سیترنج که دورگ دیگری از پونسیروس می باشد در این است که برگچه وسطی سیتروملو درشت تر و کشیده تر از سیترنج است. میوه سیتروملو ترش و گس و دارای پوستای کلفت به رنگ زرد است که عطر خاصی داشته و اندازه آن بزرگ تر از میوه پونسیروس است. پربذری این پایه در حد متوسط بوده و حدود ۸۵ تا ۹۵ درصد دانهال های بذری آن از نوع نوسالار هستند. سیترومر او در خزانه پایه ای بسیار قوی محسوب میشود و نهال های بذری آن معمولا فاز انشعابات فرعی بوده و لذا اجرای پیوند روی آنها به سادگی امکان پذیر است. لازم به توضیح است که به دلیل رشد قوی این پایه، عملیات پیوند باید قبل از آنکه قطر پایه به بیش از یک سانتی متر برسد اجرا شود، بدیهی است تاخیر در این مورد منجر به جلوگیری از رشد مناسب جوانه پیوندک خواهد شد. ارقام پیوندی روی این پایه تمایل به رشد بیشتری نسبت به پایه نارنج با پایه های گروه نارنگی دارند. ویژگی های درختان پیوندی روی پایه سیتروملو در جدول ۸ آمده است. این درختان به سرما تحمل خوبی داشته و از این نظر بهتر از پایه راف لمون یا کاریز و سیترنج عمل می کنند و همین موضوع امتیاز بزرگی برای سوئینگل سیتر وملو نسبت به کاریز و سیترنج در مناطقی خواهد بود که سابقه بروز سرما دارند. ارقام پیوند شده روی سوئینگل سیتروملو در خاکهای شنی و لومی رشد خوبی داشته ولی در اراضی رسی، خاک های با pH بالا و یا زمین های با زهکش ضعیف دارای رشد ضعیفی هستند. سوئینگل سیتروملو دارای تحمل متوسطی نسبت خشکی است و از نظر تحمل به شوری بهتر از ترویر و کاریز و سیترنج است. درختان پيوندى روى سوئینگل سيتروملو به تریستزا وزایلوپروسيس متحمل هستند. سوئینگل سیتروملو برخلاف کاريزو سیترنج به نماتد حفار متحمل نیست ولی در مقابل نماتد مرکبات مصونیت دارد. ضمنا به پوسیدگی فیتوفترایی و بلایت دارای قدرت تحمل متوسط تا خوب است (سیتروملو)

5- سیترنج ها (Citranges)

سیترنج ها دورگ های بین جنسی پرتقال و پونسیروس هستند. این تلاقی اولین بار توسط سوئینگل در سال ۱۸۹۷ در فلوریدا و با هدف انتقال صفت مقاومت به سرما از پونسیروس به پرتقال انجام گرفت. چندین نوع سیترنج تاکنون به عنوان پایه مورد ارزیابی و آزمون قرار گرفته اند که مهمترین آنها عبارتند از راسک، مورتون، سویج، بنتون، کاریزو و ترویر که دو نوع اخیر در سال ۱۹۰۹ از تلاقی پرتقال رقم واشنگتن ناول و پونسیروس بدست آمده اند و بیشتر از سایرین مورد استفاده قرار می گیرند. به هر حال چندین نوع سیترنج دیگر در آزمایشات بررسی پایه در سطح جهانی موفق بوده اند که در حال حاضر فاقد گسترش جهانی هستند. جدول ۹ ویژگی های درختان پیوندی روی پایه سیترنج را نشان می دهد. اگرچه دانهال های ترویر و کاریز از نظر ظاهری مشابه یکدیگرند اما از حیث برخی صفات باغبانی مانند تحمل به نماتد حفار با یکدیگر فرق دارند که در مورد اخیر کاریزو سیترنج دارای تحمل بیشتری می باشد. ترویر و کاریزو سیترنج به میزان بالایی نوسالار بوده و تولید گیاهان بذری یکنواخت، قوی و با رشدی عمودی می کنند که به راحتی قابل مدیریت خواهند بود. تکثیر اغلب ارقام مرکبات روی این پایه به سادگی قابل اجرا می‌باشد. گیاهان خزانه ای نسبت به پایه پونسیروس از رشد سریع تری برخوردار هستند.

ارقام پیوندی روی سیترنج دارای قدرت متوسط تا زیاد بوده و تا حدی مشابه و یا درشت تر از ارقام مشابه پیوند شده روی نارنج هستند ولی عموماً از پایه های قوی مثل راف لمون کوچک تر می باشند. میوه های کاریزو و ترویر پربذر بوده و در عین حال دارای درصد بالایی از جنین های غیرجنسی هستند و لذا به راحتی می توان با کشت بذور فراوان آنها تعداد زیادی نهال های بذری همسان در خزانه تولید کرد اما در عوض سیترنج های مورتون و راسک که بطور مشابه دارای درصد بالایی از جنین های رویشی در بذور خود هستند فقط تعداد اندکی بذر تولید کرده و با همین دلیل از نظر اقتصادی استفاده از این پایه ها با محدودیت همراه خواهد بود. جدول ۱۰ تعداد متوسط بذر در هر میوه و درصد جنین های رویشی در انواع سیترنج را نشان میدهد.

جدول ۹ - مشخصات درختان پیوندی روی پایه سیترنج

جدول 10- تعداد متوسط بذر در هر میوه و درصد جنین های رویشی در هشت پایه سیترنج

درختان پيوندی روی کاريزو سیترنج در خاک های شنی و شنی لومی رشدی متوسط داشته و در خاکهای با pH بالا و با میزان بالای کلسیم قابل دسترس، رشدشان ضعیف خواهد بود. سیترنج ها نیز مانند پونسیروس و سایر دورگ‌های سه برگچه ای آن در محل پیوند با جنس Citrus تولید ناحیه متورم کرسی مانندی می کنند که حاصل رشد بیشتر آنها نسبت به CitruS است. سیترنج ها شرایط شوری را تحمل نمی کنند. درختان پیوندی روی این پایه اغلب علائم کمبودهای مربوط به عناصر ریزمغذی مانند روی، آهن و منیزیم را بویژه در جست های بهاری خود نشان می دهند. این پایه ها به سرما تحمل متوسطی دارند و بهترین نتایج را با خاک هایی که از زهکشی خوبی برخوردار باشند می توان بدست آورد. هیچ کدام از انواع کاریزو و ترویر برای اراضی رسی مناسب نیستند.

کیفیت میوه روی این دو پایه در حد عالی بوده ولی در درختان مسن تر تمایل به بروز عارضه تجزیه میان بر (Creasing) دیده میشود. میوه ها روی این پایه از درشتی متوسطی برخوردار بوده، پرآب، پوست نازک و شیرین هستند و از نظر مقدار اسیدیته در حد متوسطی قرار دارند. همچنین سطح پوست میوه اغلب صاف است. رسیدن میوه ها روی این پایه قبل از پونسیروس، سیتروملو و کلئوپاتراماندارین و بعد از راف لمون اتفاق می افتد. سیترنج ها با پرتقال های ناف دار و والنسیا سازگار بوده ولی با لیموی آرکا ناسازگار هستند و لایه زرد رنگی را در ناحیه پیوند تشکیل می دهند. زوال نارنگی Imperial روی این دو پایه که مربوط به غلبه ی رشدی شدید مشاهده شده در ناحیه پیوند می باشد ممکن است با باردهی زود هنگام و مدیریت ضعیف درختان جوان همراه باشد.

ارقام پیوندی روی کاریزو و ترویر سیترنج اغلب تحمل متوسطی به سرما دارند که البته بستگی به زمان بروز سرما نیز دارد. مقاومت به سرما روی این پایه کمتر از درختان پیوندی روی نارنج، کلئوپاتراماندارین و یا سیتروملو ولی بیشتر از پایه های گروه لمون است. درختان پیوندی روی کاريزو سیترنج به سرمای زودرس زمستانی یا دیررس بهاری در نواحی نیمه گرمسیری مقاومتی ندارند زیرا به آرامی به سرمای زمستان مقاوم شده و سریعاً در اوایل بهار مقاومت به سرما را از دست می دهند.

سیترنج ها با حمله ویروئید اگزوکرتیس از رشد بازمانده ولی تحت تأثیر تریستزا و یا زایلوپروسیس قرار نمی گیرند. این پایه همچنین به پوسیدگی فیتوفترایی نیز متحمل است ولی هیچ یک از آنها به نماتد مرکبات متحمل نیستند. میزان حساسیت کاریزو سیترنج نسبت به بلایت حد واسط دو پایه راف لمون و نارنج است (ترویر سیترنج )

٦- ليمو شيرين (C. limettioides)

این لیمو که بیشتر به یک دورگ شبیه است تا یک لایم حقیقی، از نظر جهانی به عنوان پایه ای کم اهمیت شناخته می شود. مشخصات درختان پیوندی روی پایه لیمو شیرین در جدول ۱۱ نشان داده شده است. ارقام پیوندی روی این پایه از لحاظ قدرت رشدی، عملکرد و صفات کیفی ميوه کاملا مشابه پایه راف لمون بوده و اندکی نسبت به انواع لمون تحمل سرمایی بیشتری دارند. درختان پیوند شده روی این پایه دارای حساسیت متوسطی به ویروس تریستزا و پوسیدگی طوقه بوده و ممکن است در اثر حمله ویروئید و بویژه ویروئید زایلوپروسیس از رشد باز بمانند. در واقع آنچه که باعث شد تا این لیمو که قبلا به عنوان پایه ای مهم  در فلسطین به شمار می رفت توسط سایر پایه ها جایگزین شود همین مسئله حساسیت به زایلوپروسیس بود. علاوه بر آنچه ذکر شد این لیمو به بلایت نیز حساس است.

جدول 11- مشخصات درختان پیوندی روی پایه لیمو شیرین

6- لیموی ولکمار (C. volcamariana)

لیموی ولکمار نیز دورگی طبیعی است که به عنوان یک پایه می تواند تولید درختانی تنومند و قوی، پر محصول و با میوه هایی که از حیث کیفیت در حد متوسط تا ضعیف ( مشابه راف لمون) هستند، نماید. جدول 12 ویژگی های درختان پیوندی روی پایه ولکامریانا را نشان می دهد. پیوندک هایی که روی این پایه پیوند می شود اندکی از آنهایی که روی سایر لیمو ها پیوند شده اند در مقابل سرما محتمل ترند. ارقام پیوندی روی لیموی ولکمار به ویروس تریستزا، ویروئید اگزوکرتیس و یا زایلوپروسیس حساس نبوده اما به بلایت و نماتد های حفار حساسیت دارند. ضمنا گیاهان پیوندی نسبت به فیتوفترا حساس خواهند بود.

ولکامریانا در سطح جهانی به عنوان پایه بطور گسترده ای مورد استفاده قرار نگرفته و شاید در آینده نزدیک نیز توسعه چندانی پیدا نکند. هرچند که در سال های اخیر در کشور هایی مانند ونزوئلا و کشور های حوزه کارائیب که درختان نارنج آلوده به ویروس تریستزا را حذف کرده اند، بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال پاره ای از تحقیقات انجام شده در فلوریدا نشان می دهد که عملکرد و درآمد خالص در دراز مدت روی این پایه به رغم خسارت هایی که از بلایت یا سایر عوامل محیطی متوجه آن می شود بیشتر از پایه هایی خواهد بود ( مثل سیتروملو) که از قدرت کمتری برخوردار هستند ( ولکامریانا )

۸- کلئوپاتراماندارین (C. reshni)

در مقیاس جهانی کلئوپاتراماندارین دارای اهمیت کمی به عنوان پایه بوده ولی از چند صفت مطلوب برخوردار است که استفاده از آن را در سالهای اخیر به عنوان پایه افزایش داده است. جدول ۱۳ ویژگی های درختان پیوندی روی پایه کلئوپاتراماندارین را نشان می دهد. ارقام پیوندی روی این پایه درشت هیکل بوده و از قدرت متوسطی برخوردارند. سیستم ریشه ای کلئوپاتراماندارین عمیق و منشعب است و لذا درختان پیوندی روی آن در حد متوسط به خشکی متحمل خواهند بود. عملکرد درختان بالغ ارقام والنسیا و پارسون براون روی این پایه در فلوریدا در حد متوسط بوده و اگرچه نسبت به عملکرد درختان مشابه که روی پایه راف لمون پیوند شده اند کمتر بوده اما از پایه نارنج باردهی بیشتری را داشته اند. بطور مشابه عمل کرد گریپ فروت رقم  Ruby Red قابل مقایسه است ولی نسبت به راف لمون به میزان قابل ملاحظه ای کمتر است. عملکردهای متوسط ناشی از ضعف در تشکیل میوه، درشتی میوه ها و نیز ترک خوردن آنها می باشد. پیوندک های مستقر روی این پایه زود به بار نخواهند رفت و این یکی از دلایل اصلی محدود کننده انتخاب آن به عنوان پایه می باشد، اما ارقام مذکور پس از 10 تا 15 سال به درشتی و عملکرد متوسطی خواهند رسید. پیشرفت های اخیر در زمینه آبیاری و کوددهی در فلوریدای جنوبی روی پایه کلئوپاتراماندارین شده است.

جدول 13- مشخصات درختان پیوندی روی پایه کلئوپاتراماندارین

یک مزیت بزرگ کلئوپاتراماندارین نسبت به بسیاری از پایه های دیگر وجود تحمل نسبت به بیماری های عمده ویروسی و ویروئیدی مرکبات است. این پایه به تریسیتزا، اگزوکرتیس و زايلوپروسيس متحمل بوده و هیچ یک از علائم تیپیک مربوط به این بیماری ها را نشان نمی دهد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این پایه بطور کامل نسبت به زایلوپروسیس متحمل نیست ولی به نظر می رسد که این موارد حالت استثنایی داشته باشند. کلئوپاترا به نماتدهای مرکبات و حفار حساس بوده و تحمل متوسطی نسبت به پوسیدگی طوقه دارد، ولی نسبت به پوسیدگی ریشه دارای تحمل ضعیفی است زیرا سرعت تجدید رشد ریشه های آسیب دیده بسیار کند است. این پایه به دامنه وسیعی از انواع خاک سازش داشته و از خاک شنی سبک تا رسی سنگین را قبول کرده و از رشد خوبی برخوردار می‌باشد. البته بهترین رشد و باردهی پیوندک  در خاک های سنگین تر حاصل می شود. این پایه به شوری، pH بالا و خاک های آهکی متحمل است. میوه ارقام مختلف پیوندی روی کلئوپاتراماندارین نسبت به پایه های مهم تجاری ریزتر ولی عصاره میوه ها از کیفیت نسبتا بالایی برخوردار است. مقدار کل املاح جامد محلول در عصاره میوه ها معمولا حد فاصل دو پایه نارنج و راف لمون است هرچند که در مورد گریپ فروت مارش پیوندی روی کلئوپاتراماندارین مقدار TSS بالاتر از پایه های نارنج و رافلمون است. پوست ميوه روی این پایه صاف و نازک است که به ظاهر با ترک خوردگی شدید میوه های پیوندی روی آن در ارتباط است.

از کلئوپاتراماندارین برای پرتقالیها و گریپ فروت و نیز روت و نیز برخی از نارنگی های ریز میوه مانند  دنسی استفاده گسترده ای نمی شود ولی برای رقم تمپل پایه ای بسیار مطلوب بوده و نیز از آن برای دورگ های نارنگی مانند ار لاندو، نوآ، مورکات، رابینسون، سان برست، مینئولا در سطح گسترده استفاده می شود. درشتی و نیز کیفیت میوه ارقام اخیر روی پایه کلئوپاتراماندارین در  حد عالی است هرچند که ارقام خودگشن مورکات و تمپل در این مورد استثنا هستند. در ارقام عملکرد در صورت عدم وجود ارقام مناسب برای دگر گرده افشانی، در حد پایینی خواهد بود. پیوند ارقام مختلف پرتقال و گریپ فروت روی کلئوپاتراماندارین اگرچه اثری در زودرسی میوه ها ندارد اما درخت پیوندی از طول عمر خوبی بویژه در مناطقی که بلایت و بیماری ویروسی تریستزا شایع باشد برخوردار خواهد شد. به همین دلیل تولید کنندگان مرکبات در برزیل و ونزوئلا کلئوپاتراماندارین را به عنوان پایه ای جایگزین برای مناطقی که بیشتر در معرض خطر بلایت هستند استفاده می کنند. این در حالی است که از نارنج به دلیل حساسیت به تریستزا نمی توان در این موارد استفاده کرد (کلئوپاتراماندرین )

 9- ماکروفیلا (С. macrophylla)

این گونه احتمالا دورگی بین C. celebica و C. grandis بوده و بومی فیلیپین است. جدول ۱۴ ویژگی های درختان پیوندی روی پایه ماکروفیلا را نشان می دهد. ارقام پیوندی روی این پایه به درختانی بزرگ، قوی و پرمحصول تبدیل شده که مشخصات رشد و نموی آنها مشابه ارقام مشابه پیوندی روی انواع لمون است. نتایج بررسی های انجام شده نشان می دهد که درختان لیموی ارکا که روی این پایه پیوند شده اند دارای جثه کوچکتری از رقم مشابه سیتروملو یا ولکامرایانا هستند. علاوه بر این والنسیا پیوندی روی ماکروفیلا مشابه و یا بهتر از آنهایی است که روی انواع لمون پیوند شده اند ولی نسبت به آنهایی که سه برگچه ای پیوند شده اند وضعیت ممتازی دارند. لمون ها و لایم ها روی این پایه در اغلب مناطق باردهی خیلی خوبی خواهند داشت. ارقام پیوندی روی ماکروفیلا هم در خاکهای با pH بالا و آهکی به خوبی رشد می کنند. درختانی که پایه ماکروفیلا پیوند شده اند از رشد خوبی برخوردار بوده و دارای سیستم ریشهای عمیق و متراکمی خواهند شد و بدین ترتیب تحمل به خشکی، به پیوندک نیز منتقل خواهد شد.

پایه ماکروفیلا و همچنین ارقام پیوند شده روی آن به سرما حساسی بوده و میزان حساسیت ارقام پیوندی روی این پایه بیشتر از پایه رافالمون است.

پیوندک هایی که روی ماکروفیلا پیوند می شوند نسبت به ویروس تریسیتزا و ویروئید زایلو پروسیس حساسیت کمتری از پایه نارنج یا لیمو شیرین فلسطینی دارند. ماکروفیلا تحمل بیشتری از لمون به پوسیدگی طوقه دارد ولی از تحمل کمتری نسبت به نماتدهای مرکبات یا نماتدهای حفار برخوردار بوده و نیز به بلایت حساسیت متوسطی دارد.

 میوه های پرتقال و گریپ فروت پیوندی روی ماکروفیلا عموما درشت هستند و بخصوص روی درختان جوان ممکن است میوه هایی با درشتی بیش از حد و پف کرده تولید شود. میوه های لمون و لایم پیوندی روی این پایه درشت بوده و لذا از بازار پسندی خوبی برخوردار می باشند. کیفیت میوه روی آن متوسط تا ضعیف بوده و تقریباً مشابه و یا اندکی بهتر از آنهایی است که روی پایه انواع لمون پیوند شده باشند. میزان TA ، TSS و نسبت TSS/TA در ارقام پیوندی روی این پایه اغلب کمتر از پایه نارنج، کاریز و سیترنج و یا سیتروملو است.

اگرچه ماکروفیلا پایه ای ممتاز برای لمون ها و لایم ها تلقی می شود ولی بی تردید در مقیاس زیاد برای پرتقال، گریپ فروت و نارنگی مورد استفاده تولیدکنندگان مرکبات قرار نمی گیرد. در لیموی ارکا ممکن است علائم نکروزه شدن پایه به دلیل بسته شدن آوندهای آبکش دیده شود. که می تواند در نهایت به مرگ درخت ختم شود (ماکروفیلا )

10- رانگپورلایم (Rangpur lime)

دورگی از نارنگی است که به جز برزیل در سایر نقاط مرکبات خیز جهان گسترش پیدا نکرده و توسعه آن در این کشور نیز در درجه اول به خاطر تحمل به ویروس تریستزا و خشکی است. جدول 15 خصوصیات درختان پیوندی روی پایه رانگپورلایم را نشان می دهد. ارقام پیوندی روی این پایه از قدرت و عملکرد متوسطی برخوردار بوده و از این لحاظ مشابه و یا اندکی ضعیف تر از لمون های تولیدی روی پایه راف‌لمون و قوی‌تر از ارقام پیوند شده روی پونسیروس، سیترنج و کلئوپاتراماندارین است. رانگپورلایم به شوری بالا و خاک‌های آهکی متحمل محسوب می شود.

جدول 15- مشخصات درختان پیوندی روی پایه رانگپورلایم

کیفیت میوه و نیز تحمل به سرما در ارقام پیوندی روی این پایه نسبت به انواع لمون و نارنج در حد متوسطی است. رانگپورلایم به ویروس تریستزا مقاوم، به ویروئید اگزوکرتیس، نماتد حفار و نماتد مرکبات حساس بوده و از نظر حساسیت به پوسیدگی طوقه در حد متوسطی است. مشاهدات صورت گرفته در برزیل حاکی از وجود درجه بالای از حساسیت در این پایه نسبت به بلایت می باشد (رانگپورلایم )

11- راف‌لمون (C.jumbhin)

بومی شمال شرقی هندوستان و احتمالاً دو‌ رگ طبیعی است زیرا در مقایسه با سایر گونه‌های لمون دارای درجه بالایی از چند‌جنینی می باشد. میوه این گونه همانطور که از نام آن پیداست دارای سطح خارجی بسیار ناصاف و زبری بوده و به عنوان یک رقم پیوندک مورد پسند نیست. در بسیاری از ممالک به عنوان پایه ای که سازگاری خوبی نیز با لمون ها، لایم ها، کامکوات، تانجلوها و نارنگی دنسی دارد مورد استفاده قرار می گیرد. جدول 16 ویژگی‌های درختان پیوندی روی پایه راف‌لمون را نشان می دهد. بذور راف‌لمون دارای 90 تا 100 درصد جنین نوسلار بوده، نهال های بذری آن رشد مستقیمی خواهند داشت و چون تنه آن منشعب نمی شود لذا اجرای پیوند روی آن آسان است. راف‌لمون سازش خوبی با اراضی شنی عمیق و غیر حاصل خیز دارد که موجب استفاده از این پایه در برخی مناطق با خصوصیات مذکور شده است. از آنجایی که بالا بودن میزان هدایت ریشه‌ای این پایه در دماهای پایین نسبت به پایه‌هایی مانند کاریزو سیترنج باعث شده تا راف‌لمون از حساسیت بالایی به سرما برخوردار باشد. حساسیت شدید راف‌لمون به بیماری بلایت و نیز عدم تحمل به سرمازدگی، استفاده از آن را در مناطقی مانند فلوریدا و برزیل شدیداً محدود کرده است.

جدول 16- مشخصات درختان پیوندی روی پایه راف‌لمون

در آزمایشاتی که در نقاط مختلف جهان انجام شده است پیوند پرتقال، گریپ‌فروت، نارنگی و لیموها روی این پایه بویژه در خاک‌های عمیق شنی تولید درختانی بزرگ، بسیار تنومند و با محصول فراوان را در پی داشته است. سیستم ریشه‌ای این پایه گسترده بوده و بعضی اوقات در اراضی عمیق شنی به عمق بیش از چهار متر هم می رسد و بر این اساس درختان پیوندی روی این پایه دارای تحمل بالایی به کم‌آبی هستند. تحمل این پایه به شوری خاک نیز در حد متوسطی است و در دامنه وسیعی از PH، قدرت سازش دارد.

راف‌لمون به ویروس تریستزا، ویروئید اگزوکرتیس و زایلوپروسیس متحمل است هر چند که ممکن است مقداری پاکوتاهی تحت اثر دو بیماری اخیر در پیوندک دیده شود. شواهد گزارش شده از افریقای جنوبی حاکی از آن است که نژادهای قوی تریستزا می‌توانند موجب بروز حالت ساقه‌آبله‌ای حتی روی پایه راف‌لمون نیز بشوند. این پایه برای کشت در اراضی مرطوب و با زهکش ضعیف مناسب نیست زیرا به پوسیدگی طوقه حساسیت زیادی دارد و این عامل محدود کننده کشت آن در بسیاری از نواحی مرکبات خیز می‌باشد. Milam که احتمالاً دورگی از راف‌لمون است، دارای اثرات مشابه راف‌لمون روی پیوندک است.

قدرت فراوانی که از طرف راف‌لمون به پیوندک منتقل می شود عموماً باعث تولید میوه‌هایی با کیفیت ضعیف خواهد شد به گونه ای که مقدار TSS و TA در عصاره میوه رو به کاهش می گذارند. به عنوان مثال میانگین TSS در رقم والنسیای پیوندی روی نارنج 2/13 درصد ولی این میزان برای همین رقم روی پایه راف‌لمون بویژه در میوه‌های درختان جوان پر رشد افزایش یافته و پوست حالت پف دار به خود گرفته و گرانوله شدن میوه ها شدیدتر می شود. میوه نارنگی ها روی این پایه اتصال ضعیفی به درخت خواهد داشت. در رقم والنسیا، سبز شدن مجدد پوست میوه نسبت به سایر پایه ها حالت شدیدتری دارد. تمام ارقامی که بطور ژنتیکی دارای میوه های ریزی هستند (مثل نارنگی دنسی) می تواند سودمند باشد. در بسیاری از نواحی مرکبات خیز جهان میوه تولید شده روی پایه راف‌لمون فاقد کیفیت مناسب برای صادرات جهت مصرف تازه‌خوری است ولی از لحاظ مقدار عملکرد تولیدی در واحد سطح و نیز مقدار ماده تولیدی به ازای هر درخت، این پایه نسبت به اغلب پایه ها دارای ارجحیت است. بالا بودن میزان کل مواد جامد تولیدی در هر هکتار که تابعی از عملکرد و مقدار عصاره موجود در میوه می باشد بویژه برای صنعت فرآوری میوه، از اهمیت بالایی بر خوردار است(راف‌لمون )

12- پرتقال (C. sinensis )

جدول 17 مشخصات درختان پیوندی روی پایه پرتقال را نشان می دهد. تحمل متوسط تا بالای این پایه به بلایت مرکبات و تریستزا و نیز انجام رشد مجدد درخت پس از ابتلا به سرمازدگی از خصوصیات مطلوب پرتقال است. درختان پیوندی روی این پایه زودرس نمی شوند ولی به درختانی قوی و نسبتاً پربار تبدیل خواهند شد. آزمایش ها نشان می دهند که عملکرد رقم والنسیا روی این پایه مشابه پایه های کلئوپاتراماندارین، نارنج و گریپ‌فروت ولی به میزان قابل ملاحظه ای کمتر از پایه راف‌لمون است. کیفیت این میوه ها نیز در محدوده‌ای بین پایه نارنج و انواع لیمو می باشد. پرتقال معمولاً به عنوان پایه مصرف نمی شود زیرا تحمل کمی در مقابل خشکی دارد و شدیداً به پوسیدگی طوقه حساس است، معهذا ممکن است توسعه آبیاری تحت فشار و نیز بهبود سیستم های استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک در آینده اجازه توسعه استفاده از آن را به عنوان پایه بدهد.

جدول 17 – مشخصات درختان پیوندی روی پایه پرتقال

13- گریپ فروت (C. paradisi)

گریپ فروت در دهه های 1950 و 1960 پایه مورد علاقه محسوب می شد، هرچند که قدرت درخت پیوندی بسیار خوب است ولی عملکرد آن کمتر از راف‌لمون و مشابه پرتقال و کلئوپاتراماندارین می باشد. علاوه بر این، میوه های تولیدی روی پایه گریپ فروت ریز بوده و کیفیت درونی آن نیز پایین است و لذا از این پایه در سطح گسترده استفاده نمی شود. جدول 18 ویژگی های درختان پیوندی روی پایه گریپ فروت را نشان می دهد.

جدول 18 – مشخصات درختان پیوندی روی پایه گریپ فروت

14 – یوزو ( Yuzu)

دورگی حاصل از تلاقی نارنگی آسترا (Austera) و لیموی رقم ایچانگ (C. ichangensis) است که گوشوارک‌های کشیده و برگ های نوک‌تیزی دارد و منشا آن چنین است. از یوزو در ژاپن به میزان وسیعی برای نارنگی انشو استفاده می شود. این پایه مقاوم به سرما و تریستزا ولی حساس به شوری است. یوزو در مقایسه با پونسیروس حساسیت زیادی به مرگ گیاهچه دارد و نسبت به جابجایی از خزانه بذری به خزانه انتظار حساس می باشد (یوزو )

15 – شانگشا (Changsha)

میوه ها از نظر اندازه مشابه انشو بوده و رنگ آن نارنجی روشن است. این میوه ها بسیار پربذر هستند. شکل تاج درخت نسبت به انشو کشیده تر بوده و مقاومت بیشتری از آن در برابر سرما دارد. شاید بتوان شانگشا را مقاوم‌ترین پایه مرکبات به سرما دانست. شانگشا را می توان با حفظ خصوصیات پایه مادری و از طریق بذر نیز تکثیر کرد. نهال های بذری شانگشا از رشد خوبی برخوردار هستند (شانگشا )

16 – سایر پایه ها

علاوه بر پایه هایی که در بالا به آنها اشاره شد تاکنون صدها پایه دیگر در جهان مورد ارزیابی قرار گرفته است ولی بدون شک هیچ یک از آن ها را نمی توان از جمیع جهات از سایرین برتر دانست. ذیلا مختصری از خصوصیات کلی تعدادی دیگر از پایه های مرکبات مورد اشاره قرار گرفته‌اند:

C35

دورگی بین پونسیروس و پرتقال خونی Ruby می‌باشد. پایه ای است که نسبت به تریستزا، پوسیدگی طوقه و نماتد متحمل بوده اما نسبت به بیماری اگزوکرتیس حساس است. به PH بالای خاک و زیادی کلسیم نسبت به پونسیروس و سیتروملو متحمل تر است. این پایه از نظر درصد نهال‌های نوسلار ممکن است وضعیت پایین تری از ترویر سیترنج داشته باشد. کیفیت میوه های تولیدی روی آن در حد عالی است. کارایی عملکرد ارقام ناف دار روی این پایه بسیار بالا می باشد. قدرت رشد رقم‌های پیوندی روی این پایه بالاتر از پونسیروس خواهد بود ولی 25% از ترویر و کاریزو سیترنج کمتر است. برای رقم انشو هم زمان با شروع باردهی قدرت درخت به تدریج کم می شود (C35  )

لیمو ترش استرالیایی (Smooth Flat Sevile)

پایه ای است که نسبت به بیماری های کاچیسیا و اگزوکرتیس حساس نبوده و در عین حال نسبت به تریستزا و پوسیدگی طوقه متحمل است. ارقام پیوندی به نماتد مرکبات حساس ولی به بلایت تحمل خوبی دارند. کیفیت میوه ها روی این پایه اندکی کمتر از نارنج و پونسیروس است. رشد رقم پیوندی روی این پایه خوب و عملکرد و کیفیت مطلوبی بدست خواهد آمد. این پایه با اراضی آهکی سازگار بوده و متحمل به سرما نیز هست. از طرف دیگر درصد بالایی از نهال های بذری (حدود 40%) جنسی هستند.

Gou Tou

این پایه حتی به نژادهای قوی تریستزا نیز متحمل است. درصد بالایی از نهال های بذری این پایه نوسلار هستند. ارقام پیوندی روی این پایه قوی‌تر از انواع مشابه پیوندی روی پایه نارنج است و برای ارقام زودرس پرتقال نتیجه خوبی داشته است.

Forner Alcaide

دورگی از پونسیروس و کلئوپاتراماندارین و خزان کننده است. بذرهای این پایه چندجنین بوده و در هر کیلوگرم بذر، حدود 7000 بذر وجود دارد. پایه ای متحمل به تریستزا، حساس به کلروز ناشی از بالا بودن آهک خاک، متحمل به غرقاب و زمین خیس (متحمل به پوسیدگی فیتوفترایی) و متحمل به یون های سدیم و کلر موجود در محلول خاک (قابلیت بالا در ممانعت از انتقال یون ها به بخش هوایی) است. نوع Forner Alcaide 517 این پایه دارای قابلیت پاکوتاه‌کنندگی است. این پایه کارایی عملکرد بالایی داشته و درختان پیوندی زود به بار خواهند نشست.

بطور خاص تعداد از نارنگی‌ها و دورگ‌های نارنگی نیز به عنوان پایه مرکبات ارزیابی شده اند که شامل ارلاندوتانجلو، C. depressa ، Sunki، Sun Chu Sha و غیره بوده‌اند. اغلب آنها فاقد عملکردی ثابت و میوه هایی با کیفیت همانند پایه های مورد استفاده در سطح جهانی بوده اند. Hongju پایه ای است که بطور وسیع در چنین مرکزی برای پیوند پرتقال‌ها مورد استفاده دارد. این پایه بخوبی با زمین های صخره‌ای و آهکی و آب‌و‌هوای سرد این ناحیه سازگار شده است. اخیراً چندین پایه شامل C. taiwanica، C. myrtifolia و C. obovoidea با ویژگی های مشابه نارنج اما با قدرت تحمل نسبت به تریستزا در فلوریدا مورد آزمایش قرار دارد گرفته اند و نتایج رضایت بخشی بدست آمده است.

دورگ ترویرسیترنج در رانگپورلایم یکی دیگر از پایه های امید است که در چندین ناحیه مرکبات خیز شامل فلوریدا و کالیفرنیا مورد ارزیابی‌های آزمایشی قرار گرفته است. درختان پرتقال پیوندی روی این پایه به میزان 30 تا 50% کوچکتر از ارقام مشابه پیوندی روی پایه های استاندارد خواهند بود و عملکردشان قابل مقایسه با پایه های سه برگچه‌ای می باشند. این درختان نیمه پاکوتاه بوده و برای کشت های متراکم مناسب هستند. پیوندک های مستقر شده روی این دورگ زودرس شده و از دو سال پس از کشت شروع به باردهی خواهند کرد. این پایه به پوسیدگی طوقه تحمل اندکی دارد و ضمناً به خاک‌های شور و بلایت حساس است و اگرچه تحت تاثیر ویروس تریستزا قرار نخواهند گرفت اما به اگزوکرتیس و زایلوپروسیس حساس است. پیوندک های مستقر روی این پایه به سرما متحمل هستند. کیفیت میوه از پایه های گروه لمون بهتر بوده ولی نسبت به پایه نارنج، کاریزو سیترنج و یا سیتروملو از درجه مرغوبیت کمی پایین تر برخوردار است.

برای پاکوتاه کردن ارقام تجارتی مرکبات تا کنون از چندین دورگ و نیز گونه های وابسته به عنوان پایه استفاده شده است که می توان به Clymenia، Hesperthusa، Citropsis، Microcitrus، Eremocitrus، Severinia، Fortunella و Swinglea اشاره کرد که در هر صورت هیچکدام به صورت تجارتی مورد قبول واقع نشده اند. پرتقال شمشاد چینی (Severinia buxifolia) به خوبی با خاک های قلیایی سازگار بوده ولی عملکرد ایجاد شده روی این پایه کمتر از سایر پایه های تجارتی است. در حال حاضر دورگ های حاصل از امتزاج پروتوپلاستی پایه های فوق با Citrus برای استفاده به عنوان پایه تحت آزمایش هستند.

17 – پایه های پاکوتاه کننده

با موفقیت های محدود بدست آمده در زمینه توسعه پایه هایی که بتوانند اندازه درخت مرکبات را کاهش دهند می توان به احداث باغ هایی از این محصول با تراکم کشت خیلی زیاد همچون باغ های پرتراکم سیب یا هلو امیدوار بود. در مناطقی که زمین مرغوب به میزان کافی برای احداث باغ هایی از مرکبات با کشت کم‌تراکم وجود دارد، انگیزه کمی برای استفاده از پایه های پاکوتاه کننده وجود خواهد داشت ولی در مناطقی که با کمبود زمین مرغوب مواجه هستند، اندازه درختان را با هرس کنترل می کنند. پرچین سازی و سرزنی را در این مناطق برای کنترل اندازه درخت بکار می برند، اما اخیراً علاقمندی به استفاده از پایه های پاکوتاه کننده همزمان با محدود شدن زمین و آب رو به افزایش گذاشته است. لازم به ذکر است که شیوه های دیگری مانند مایه کوبی پایه ها با ویروئید اگزوکرتیس و استفاده از میان پایه برای پاکوتاهی نیز وجود دارد.

پایه های پاکوتاه کننده شامل دورگ سیترنج در رانگپورلایم که قبلا مورد بحث قرار گرفت، پایه سه‌برگچه‌ای Rubidoux، Rusk، دورگ Koethen، در Rubidoux و Procimequat که دورگی کمپلکس و حاصل تلاقی سه جانبه C. aurantifolia ، Japonica Fortunella و F. hindsi است هستند. اندازه درخت پرتقال والنسیا و گریپ فروت مارش روی این پایه ها کوچک تر از نصف اندازه آنها روی پایه راف‌لمون بوده است. در فلوریدا و کالیفرنیا درختان پرتقال را به صورت تجاری روی پایه دورگ ترویر در رانگپورلایم پرورش می دهند که اندازه این درختان از نصف آنچه که روی پایه های استاندارد دارند کمتر خواهد شد. میوه باید در دو تا سه سال اول باردهی از درخت حذف شود تا درخت بتواند تاج خود را به صورت درختی و نه به فرم بوته ای مستقر نماید. پایه فلائینگ دراگون که نوعی پونسیروس است موجب پاکوتاهی شدید شده و می تواند برای احداث باغ های متراکم مرکبات مفید باشد.

مایه کوبی پایه های سه برگچه‌ای و یا دورگ‌های سه برگچه‌ای توسط پیوند جوانه های حامل نژادهایی از ویروئید اگزوکرتیس می تواند موجب پاکوتاهی درخت شود. این کار بطور موفقیت آمیزی در فلسطین اشغالی و استرالیا انجام گرفته است. میزان پاکوتاهی بیش از همه در درختان پرتقال نافدار پیوندی روی پونسیروس بدست آمده و از این لحاظ پایه های ترویر و کاریزو در حد متوسط و پایه رانگپورلایم در حد ضعیف بوده است. در اینجا همبستگی مثبتی بین زمان مایه کوبی شده باشند بیشتر از آنهایی که دیرتر مایه کوبی شده اند پاکوتاه خواهند شد. مطالعات اخیر که در فلسطین اشغالی انجام شده است نشان می دهد که عامل پاکوتاهی قابل انتقال مورد استفاده شامل حداقل پنج ویروئید بوده و ویروئید اگزوکرتیس در این اثرگذاری به تنهایی مورد استفاده نبوده است. در آزمایشی که در سال 1977 نتایج آن منتشر شد چندین جنس وابسته به Citrus به عنوان میان پایه مورد ارزیابی قرار گرفتند و مشخص شد که از 75% - 25% توانسته اند قدرت رشدی رقم را تحت تاثیر قرار داده و درخت را کوتاه نمایند ولی باید مدنظر داشت که هزینه و زمان مورد نیاز برای این کار، انجام آن را از جنبه اقتصادی فاقد ارزش و اهمیت کرده است.