خرید نهال

سال آوری و تنک کردن گل ومیوه

برخی از گونه های در ختان میوه علیرغم ریزش های طبیعی گل و میوه خوتنکی نامیده می شود.،در بعضی از سال ها گل و میوه بیشتر ،نسبت به سطح برگ فعال تولید می کنند.این امر موجب کاهش کیفیت میوه در سال پر محصول (On0year) و در ضمن کاهش تشکیل یاخته های اولیه گل سال آتی گردیده و منجر به سال کم محصول (Off-year)می شود . این پدیده را که یکسال محصول بیشتر و سال دیگر محصول کاهش می یابد ،سال آوری (Altemate bearing) می نامن. تناوب میوه دهی یا سال آوری در برخی از درختان میوه از جمله در پسته ،گردو ،گلابی ،سیب ،زیتون ،مرکبات ،آلو ،گوجه ،زردآلو ،هلو ،انبه و آواکادو گزارش شده است.

سال آوری درختان میوه احتمالاً ژنتیکی (پسته،زیتون ،مرکبات و سیب لبنانی زرد )و یا در اثر تدابیر نادرس از جمله کود دهی و آبیاری بیش از حد ،تغذیه نامطلوب و هرس شدید باشد.

عوامل مؤثر در سال آوری

به طور کلی عوامل مؤثر در سال آمری را می توان به سه گروه عمده تقسیم نمود:

شرایط محیطی :شرایط می تواند در تشدید و یا کاهش سال آوری مؤثر باشد. برای مثال یک رقم از درخت میوه در شرایط مختلف محیطی عکس العمل های متفاوتی از خود نشان می دهد . این شرایط می تواند شامل هوای گرم ،هوا خنک ،وجود رطوبت ناکافی در خاک و یا شرایط خشک ،رطوبت نسبی و یا خشکی هوا باشد . سرما های دیررس بهاره در برخی از سال ها در مناطق معتدل موجب از بین رفتن جوانه های گل  ویا شکوفه ها می شود . این پدیده موجب تشکیل جوانه گل زیاد برای سال آتیگردیده و درخت بدین وسیله وارد چرخه تناوب میوه دهی می شود. وجود هوای خنک در هنگام تشکیل میوه باعث کاهش میزان تشکیل میوه می گردد. رطوبت نسبی پایین موجب کاهش رشد لوله گرده گردیده و در نتیجه تشکیل میوه کاهش می یابد. رطوبت نسبی پایین سبب ریزش شدید میوه های زیتون می گردد. هوای خنک از سرعت رشد لوله گرده می کاهد و این پدیده موجب اتمام طول عمر تخمک، قبل از رسیدن لوله گرده می کاهد و این پدیده موجب اتمام عمر تخمک، قبل از رسیدن لوله گرده و تلقیح می شود و تشکیل میوه کاهش می یابد. هوای گرم و خشک در هنگام گلدهی سبب آسیب دیدن نوک کلاله مادگی و ار بین رتن گل ها می شود.

شرایط خاک از جمله رطوبت ناکافی و یا شوری خاک سبب کاهش فعالیت ریشه ها و ریزش زود هنگام برگ ها و در نتیجه موجب کاهش ذخیره کربوهیدرات و عدم تشکیل جوانه های گل می گردد.

تدابیر زارعی

چنانکه قبلا نیز ذکر گردید تدابیر زارعی و باغی نادرست موجب تشدید سال آوری می شود. از جمله این عوامل، هرس شدید می باشد که در سال های کم محصول موجب تشدید تناوب میوه دهی می شود اما در سال های پر محصول، هرس شدید از شدت سال آوری می کاهد.

تغذیه صحیح درختان میوه از مواردی است که سال آوری را کاهش می دهد. در سال های پر محصول باید ازت بیشتری مصرف شود اما در سال های کم محصول میزان ازت مصرفی کاهش داده می شود. کمبود بر و یا روی موجب عدم تشکیل یاخته های اولیه گل می گردد. آبیاری نامنظم سال آوری را تشدید می کند. مبارزه با آفات و امراض عامل موثر در کاهش سال آوری است. زیرا وجود آفات و امراض موجب کاهش فعالیت برگ و ریزش زود هنگام آنها گردیده، در نتیجه تجمع کربوهیدرات گیاه برای تشکیل گل کاهش می یابد. تنک کردن گل و یا میوه اضافی در سال های پر محصول از عوامل موثر در کاهش سال آوری می باشد. زیرا در سال های پر محصول گل انگیزی درختان میوه کاهش می یابد. زمان برداشت محصول نیز می تواند در تناوب میوه دهی موثر باشد. دیر برداشت کردن محصول به ویژه در مرکبات موجب تشدید سال آوری می شود. استفاده از مواد بازدارنده رشد در سال های پر محصول، موجب تشدید گلدهی می شود.

عوامل وابسته به گیاه

پایه های ضعیف موجب کاهش تناوب میوه دهی به ویژه در سیب و گلابی می شود. ارقام پرسیخک (سیب و گلابی ) سال آوری را تشدید می کنند. کاهش رشد شاخه سبب افزایش سال آوری می شود. زیرا کربوهیدرات کافی در این شرایط ذخیره نمی گردد. نوع شاخه های روی درخت در تناوب میوه دهی می تواند موثر باشد. در سال های پر محصول دوره گرده افشانی موثر طولانی تر از سال های کم محصول است. در حین رشد میوه، سنتز اسیدجیبرلیک در دانه های در حال رشد موجب کاهش تشکیل یاخته های اولیه گل به ویژه در سیب ریزش جوانه های گل می شود. ارقامی با میوه های بکر بار به دلیل نداشتن دانه، سال آوری کمتری نشان می دهند. زیرا دانه در حال رشد مخزن تشکیل هورمون های مختلف از جمله جیبرلین و اکسین می باشد. جیبرلین سنتز شده در دانه سبب کاهش تشکیل یاخته های اولیه گل می شود و اکسین نیز موجب عدم ریزش میوه های اضافه گردیده و در نتیجه انتقال مواد فتوسنتزی به میوه های در حال رشد افزایش یافته و تشکیل جوانه گل کاهش می یابد.

سطح برگ فعال اهمیت زیادی در تشکیل جوانه های گل دارد. زیرا برگ ها محل تشکیل مواد فتوسنتزی و هورمون های لازم برای تشکیل یاخته های اولیه گل می باشند. معمولا در درختان جوان وجود 30-25 عدد برگ و در درختان مسن 40-35 برگ برای هر میوه ضروری می باشد. در درختان سیب پاکوتاه 20-10 عدد برگ برای هر میوه در نظر گرفته می شود. کاهش برگ اضافه در سال های کم محصول سبب کاهش سال آوری می شود. معمولا میوه های هسته دار، سال آوری (دو سال آوری) کمتری نسبت به میوه های دانه دار دارند. زیرا در میوه های هسته دار دوره گل آغازی جوانه ها با دوره رشد و نمو میوه های سال جاری تطابق زمانی کمتری

دارند. اما در میوه های دانه دار به علت هم زمان بودن و سنتز اسیدجیبرلیک از طرف دانه های در حال رشد، موجب کاهش تشکیل جوانه های گل می شود.

سال آوری در برخی از درختان میوه

درخت انبه سال آور بوده و نسبت شاخه های بارور به شاخه های غیر بارور در سال های متوال متغییر می باشد. سال آوری در پسته به صورت ریزش جوانه گل در سال های پر محصول، مشاهده می شود. زیرا بین جوانه های گل و دانه های در حال رشد برای دریافت مواد غذایی رقابت ایجاد می شود. در مرکبات به دلیل این که میوه ها به مدت طولانی روی درخت باقی می مانند، در اثر جذب مواد غذایی توسط میوه ها، تشکیل آغازه های گل سال آتی کاهش می یابد.

تنک کردن گل و میوه در سال های پر محصول، موجب کاهش شکستن شاخه ها، افزایش اندازه میوه، افزایش کیفیت رنگ میوه و تحریک تشکیل گل برای محصول سال آینده می شود. برخی از درختان میوه از قبیل گیلاس، بادام،گردو، پسته و مرکبات نیاز به تنک کردن گل و میه ندارد. این نوع درختان میوه با خود تنکی، میوه های باقی مانده را می توانند به نحو مطلوب برسانند و موجب باروری منظم گردند. برخی دیگر از درختان میوه از قبیل سیب، گلابی، هلو، انگور و خرما به تنک کردن گل و میوه نیاز دارند و نتیجه مثبت حاصل می شود. تنک کردن گل و میوه باید از شروع دوره گل انگیزی درختان میوه انجام گیرد. برای تنک کردن انگور، نوک خوشه ها حذف می شود تا بقیه خوشه رشد مطلوبی داشته باشد. در درختان سیب، تشکیل جوانه های گل زودتر صورت می گیرد و باید تنک کردن در ظرف مدت 40 روز از مرحله تمام گل، انجام گیرد. در درختان گلابی، جوانه های گل دیرتر تشکیل می شوند، لذا تنک کردن میوه تا زمان 60 روز بعد از تمام گل صورت می گیرد. تنک کردن در زمان تقسیم سلولی میوه افزایش تقسیم سلولی در میوه های باقی مانده می گردد. در خرما تنک کردن شامل حذف خوشه های اضافی به طوری که در ازای هر 12-8 برگ یک خوشه باقی گذاشته می شود. در خوشه های باقی مانده اقدام به حذف خوشچه های میانی و حذف نوک خوشچه ها و بالاخره میوه های هر خوشچه کاهش داده می شود. هرس منظم سالانه عامل موثر در تنظیم باروری میوه ها به شمار می آید. برای مثال هرس متوسط سالانه در درختان سیب و یا هرس شدید در هلو می تواند موجب بارآوری منظم گردد.

روش های تنک کردن گل و میوه

برای کاهش گل و یا میوه اضافه در سال های پربار از روش های مختلف تنک کردن (Thinning methods) استفاده می شود. در شرح ذیل به برخی از آنها اشاره گردیده است.

 تنک کردن دستی (Hand thinning)

این روش در سطح وسیع قابل اجرا نمی باشد اما اگر تعداد درختان میوه محدود باشد می توان انجام داد. برای این منظور گل ها و میوه ها به کمک انگشتان دست از شاخه جدا می شوند. قبلا برای تنک کردن، فاصله بین میوه ها رعایت می شد اما اخیرا اندازه میوه رعایت می شود و میوه های کوچک و رشد نکرده از شاخه جدا می گردند.

تنک کردن مکانیکی (Mechanical thinning)

در این روش با یک جریان پر فشار آب که از محلول پاش خارج می شود، در موقع گلدهی، گلهای اضافه تنک می شود. استفاده از برس های مخصوص برای ریختن میوه های کوچک و یا استفاده از دستگاه های تکان دهنده تنه، از روش های دیگر تنک کردن مکانیکی می باشد.

 تنک کردن شیمیایی (Chemical thinning)

در این روش از تنک کننده های (Thinner) شیمیایی استفاده می شود و روش با صرفه تر از روش های دیگر می باشد. تنک کننده های شیمیایی شامل سدیم دی نیترواورتوکریسیلیت (DNOC (Elgetol 20%)، سوین (Sevin) یا 1- نفتیل – ان – متیل کارامات (1-Naphthyl-N-methyl carbomate) اتفن (Ethephon) یا اترل، 3- کلروفنوکسی پروپیوناماید (CPA)، نفتالین استیک اسید (NAA) ، نفتالین استامید (NAAm) ، آبسیسیک اسید (ABA) و دیگر محلول ها می باشد. در درختان سیب می توان از DNOC  در حدود 300-250 میلی لیتر در دوره تمام گل و یا از محلول NAA به غلظت 10 میلی گرم در لیتر، 25-15 روز بعد از گلدهی استفاده کرد. از محلول سوین 50درصد به غلظت ، 1000 میلی گرم در لیتر، 25-10 روز بعد از تمام گل برای رقم سیب لبنانی قرمز و با غلظت 2000-1700 میلی گرم در لیتر برای سیب لبنانی زرد می توان استفاده نمود. محلول سوین موجب عدم انتقال مواد غذایی از آوندهای مجاور به میوه کی شود. در درختان گلابی از NAA در حدود 20 روز بعد از ریزش گلبرگ ها به میزان 15-10 میلی گرم در لیتر..... یا از NAAm به میزان 25 میلی گرم در لیتر، 8-3 روز بعد از ریزش گلبرگ ها استفاده می شود. برای تنک کردن درختان هلو، آلو و زردآلو می توان از محلول DNOC یک الی دو روز قبل از تمام گل به میزان 470 میلی لیتر در لیتر استفاده کرد. در انگور از اتفن و یا ABA به مبزان 100 میلی گرم در لیتر در زمان قبل از گلدهی و یا از NAA به غلظت 5 میلی گرم در لیتر در زمان گلدهی برای تنک کردن گل ها استفاده به عمل می آید.