خرید نهال

ویژگی برخی از مواد غذایی خاک

 ازت: ازات از اجزای تشکیل دهنده پروتئین سیتوپلاسم و  هسته می باشد در ضمن این عنصر در ساختمان اسیدهای هسته ای ، سیتوکینین و اکسین یافت می شود. به دلیل اینکه ازت از تجزیه مواد معدنی حاصلنمی شود و بیشتر به صورت ماده آلی در خاک می باشد که توسط تجزیه میکرو ارگانیسم ها به صورت آمونیوم (NH⁺₄) آزاد شده . این ترکیب  توسط باکتریها به نیترات (NO^-₃) اکسیده شده و جذب گیاه می شود . ازت به صورت نیترات و یا آمونیوم جذب گیاه می شود. نیترات به صورت فعال از محلول خاک جذب می شود.آمونیوم در pH  خنثی اما نیترات در ند محیط اسیدی خوب جذب می شود. آمونیوم جذب شده در ریشه به آمونیاک تبدیل شده و وارد ساختمان اسیدهای آمینه می شود اما نیترات به همان شکل توسط آوندهای چوبی به برگها منتقل می گردد. نیترات در کلروپلاست سلولها ابتدا توسط آنزیم نیترات ردوکتاز به نیتریت تبدیل می شود و ترکیب فوق نیز توسط آنزیم نیتریت ردوکتاز به آمونیاک تبدیل می گردد. آمونیاک به وجود آمده وارد ساختمان اسیدهای آمینه می شود. آمونیوم در خاک جذب ذرات کلوئید می شود ولی نیترات نمی تواند جذب سطحی کلوئیدهای خاک شود و به راحتی شسته می شود. در خاک های اسیدی کودهای نیتراته به کودهای آمونیوم ترجیح داده می شوند. در صورت تجمع کربوهیدرات کافی در گیاه، شرایط مطلوب برای فتوسنتز و در مناطق گرم، می توان از کودهای آمونیوم استفاده کرد. زیرا گیاه قادر است آمونیاک تولید شده از آمونیوم را سریعاً وارد ساختمان اسیدهای آمینه کند اما در مناطق مرطوب، سرد و کم آفتاب بهتر است از کودهای نیترات استفاده شود. برای تامین ازت مورد نیاز گیاه می توان از کودهای سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم و اوره استفاده کرد. در صورت کمبود، ازت از برگ های پیر به برگهای جوان منتقل می شود و علایم کمبود، اکثراً درب رگهای پیر مشاهده می شود. تغذیه بیشتر درختان سیب توسط ازت موجب بروز آبگزیدگی(Water core) در میوه ها می شود.

 گوگرد: این عنصر نیز از اجزای تشکیل  پروتئین ها می باشد  اولين ترکیب گوگرد اسیدآمینه  وگرددار بنام سیستئین می باشد. گوگرد در خاک به صورت سولفات یافت باست. می شود و  جذب گوگرد توسط گیاه نیز به صورت آنیون سولفات می باشد جذب سولفات خلاف شيب الکتروشيميايی بوده و از نوع جذب فعال می باشد  گوگرد جذب شده به  برگ های جوان انتقال می یابد اما در صورت کمبود از برگ های پیر به برگهای جوان انتقال نمی یابد . کمبود گوگرد موجب کاهش تشکیل پروتئین و تقلیل فعالیت فتوسنتزی گردیده و برگ ها زرد می شوند. سولفات جذب ذرات خاک نمی شود و به راحتی در دسترس ریشه قرار می گیرد. برای تامین گوگرد از کودهای سولفات آمونیوم، سولفات پتاسیم و سوپرفسفات استفاده می شود.

 فسفر : این عنصر در ساخته شدن ATP اسیدهای هسته ای و سنتز DNA نقش دارد. فسفر در تبادل انرژی نیز نقش مهمی دارد. این عنصر در ترکیب اسید فیتیک، کوآنزیم ها و فسفولیپیدهای غشاء وجود دارد. درختان میوه در حال رشد به فسفر بیشتری نیاز دارند. فسفات جذب شده توسط گیاه از محلول خاک و یا از فسفاتی که جذب سطحی شده است تامین می گردد. در ضمن فسفر در مواد آلی خاک نیز یافت می شود. در خاک هایی که pH آنها بین ۷-6 باشد فسفات محلول کافی می باشد. تجزیه مواد آلی موجب افزایش فسفر محلول خاک می شود. فسفر از طریق جذب فعال وارد ریشه گیاه می شود. ریشه گیاه در حین نفوذ در خاک با فسفات محلول خاک تماس یافته و آن را جذب می کند. برگهای جوان گیاه فسفر

آلی و برگهای پیر فسفر معدنی بیشتری دارند. در صورت کمبود فسفر، از برگهای پیر این ماده به برگهای جوان منتقل می شود. برای تامین فسفر می توان از سوپرفسفات ساده، سوپرفسفات تریپل (اسید فسفریک و سنگ فسفات) وفسفات آمونیوم استفاده کرد. در pH بین 6 الی ۷ جذب فسفات افزایش می یابد.

کود فسفات که جذب سطحی ذرات خاک می شود، مدت طولانی به صورت فسفات فعال باقی می ماند اما در صورت عدم جذب ، حالت ساخاتمان بلوری گرفته و به صورت فسفات غیرفعال در می آید. اگر pH خاک، قلیایی باشد فسفات به صورت فسفات سدیم و ئر  pH اسیدی به صورت فسفات آمونیوم  رسوب می کند. بنابراین تنظیم pH خاک برای جذب کانی فسفات اهمیت زیادی دارد.

 پتاسیم: این عنصر یک یون متحرک و فعال می باشد. پتاسیم در تامین کاتیون های یک ظرفیتی شرکت می کند و در حفظ توازن کاتیونی نقش اساسی دارد. درختان میوه و درختان میوه آجیلی، پتاسیم بیشتری را نسبت به عناصر دیگر از خاک جذب می کنند. پتاسیم در برگ ها، بافت ها و میوه های جوان بیشتر موجود می باشد. زیرا در بافت های جوان و مریستمی به دلیل وجود سیتوکینین و اکسین، پروتئین سازی بیشتر انجام می گیرد. تجمع پتاسیم در آوندهای چوبی موجب افزایش پتانسیل آب گردیده و فشار ریشه ای را افزایش می دهد. این عنصر در برگها تجمع یافته و از تعرق بیش از حد جلوگیری می کند. در ضمن پتاسیم در باز و بسته شدن روزنه ها نقش تنظیم کننده دارد. سلول های محافظ روزنه ها در اثر وجود نور به علت فسفوریلاسیون نوری، ATP بیشتری ساخته و انرژی مورد لزوم برای جذب فعال پتاسیم را فراهم می کنند و در اثر ورود این عنصر به سلولهای محافظ، پتانسیل اسمزی منفی تر شده و جذب آب افزایش یافته و روزنه ها باز می شوند. در صورت کافی بودن پتاسیم، تولید ATP افزایش یافته و بارگیری آوندهای آبکش که یک پدیده انرژی خواه می باشد، بیشتر می شود. وظیفه عمده پتاسیم، فعال سازی آنزیم ها می باشد. برای مثال آنزیم های اکسیدوریداکتاز، دی هیدروژناز، ترانسفراز و کیناز که با کاتیون های یک ظرفیتی فعال می شوند، پتاسیم در فعال سازی آنها دخالت دارد. بنابراین عنصر پتاسیم در چندین مرحله پروتئین سازی شرکت می کند. کمبود پتاسیم موجب کاهش مقاومت گیاهان به بیماری ها می شود. پتاسیم در افزایش ضخامت اپیدرم و کاهش ورود بیماریها نقش مهمی دارد. پتاسیم با سرعت زیاد توسطبافت های گیاهی جذب می شود پتاسیم تنها کاتیونی است که برخلاف یک سیب الکتروشیمیایی به درون سلول انتقال می یابد. بنابراین جذب و انتقال این عنصر به صورت فعال انجام می گیرد. پتاسیم در آوندهای آبکش بیشتر بود و در حدود80درصد از کل کاتیون ها را تشکیل می دهد.

 سرعت جذب بیشتر پتاسیم به دلیل رقابت این یون با کاتیون های دیگر از جمله هیدروژن، کلسیم و منیزیم می باشد. در صورت کمبود، پتاسیم از برگهای پیر به برگهای جوان انتقال می یابد. پتاسیم خاک در کانی های اولیه و ثانویه بیشتر است. در خاک های رسی میزان پتاسیم بیشتر از خاک های شنی می باشد. پتاسیم می تواند در اثر اسیدها و ورود هیدروژن از بین لایه های کانی آزاد شود. میکا در اثر هوازدگی به کانی های ثانویه رس (ایلیت و ورمیکولیت) تبدیل می شود. بیوتیت گرچه پتاسیم کمتر دارد اما نسبت به مسکویت، پتاسیم بیشتری رها می کند. زیرا سریع تر هوازده می شود. پتاسیم موجود در محلول خاک در اثر بادزدگی کانی ها به طور مستقیم جذب گیاه گردیده و یا توسط کلوئیدهای خاک جذب سطحی می شود. قسمت بیشتر پتاسیم در ساختمان کانی ها بوده در حدود ۳ درصد جذب سطحی و مقدار بسیار کم به صورت قابل تبادل می باشد. جذب پتاسیم توسط گیاه از نوع فعال می باشد. برای تامین پتاسیم از کودهای سولفات پتاسیم، نیترات پتاسیم استفاده می شود. کود پتاسیم روی خاک پاشیده می شود. دادن کود به روش نواری در خاکها توصیه می شود. در صورت کمبود، پتاسیم به اعماق خاک داده می شود. کمبود پتاسیم در برگ های پیر بیشتر مشاهده می شود. در ضمن کمبود این یون موجب لکه تلخ(Bitter pit) در میوه های سیب و خشک شدن نوک خوشه های انگور می گردد.

 کلسیم به عنوان رابط بین  سلولهای گیاهی بوده در پکتات هاى تيغه ميانی سلولها یافت می شود. این عنصر در فعل و انفعالات آنزیمی نیز شرکت می کند. کلسیم در توازن آنیون ها و کاتیون ها نقش دارد. در ضمن کلسیم در نفوذپذیری غشای سلول ها  تاثیر دارد. مقدار جذب کلسیم به نفوذپذیری غشای سلولی گونه های گیاهی بستگی دارد ، کلسیم از برگ های پیر به برگ های جدید و نوک ساقه انتقال نمی یابد و مقدار آن در آوندهای آبکش  کمتر بوده و علت این امر احتمال داده می شود ناشی از رسوب کلسیم به صورت فسفات کلسیم می باشد. کلسیم بیشتر خاک ناشی از مواد معدنی می باشد . در خاکهای قلیایی کربناتکلسیم بیشتر استو در خاک های آبشویی شده  و مرطوب، یون های هیدروژن موجب آزاد شدن کلسیم می شوند و مقدار این یون کاهش می یابد. کلسیم به کلوئیدهای هوموسی (آلی) و رسی خاک جذب سطحی می شود و تمایل زیاد به تبادل با کلسیم محلول خاکی دارد. زردی برگ ها در خاک های آهکی ناشی از فقدان جذب آهن می باشد که عوارض آن در برگ های جوان به صورت زردی بین رگبرگ ها مشاهده می شود. جذب کلسیم غیرفعال و در اثر تعرق بوده و انتقال آن در آوندهای چوبی نیز از طریق غیرفعال می باشد. اسیدی شدن خاک موجب آبشویی کلسیم می شود و اضافه کردن آهک (CaO) موجب برطرف شدن کمبود آن می گردد. میزان جذب کلسیم توسط ریشه، به آنیون های مخالف نیز بستگی دارد. نیترات موجب جذب بیشتر، کلرید به طور متوسط و سولفات، کمترین کلسیم را جذب می کند. جذب پتاسیم و فسفر معمولاً در طول ریشه، اما کلسیم و منیزیم از اعماق خاک و توسط نوک ریشه جذب می شود. این پدیده ناشی از ساختمان ریشه و وجود لایه نوار کاسپاری می باشد. در اثر چوب پنبه ای شدن آندودرم، پتاسیم و فسفر می توانند از طریق سیمپلاست عبور کنند اما کلسیم و منیزیم از طریق آپوپلاست (انتقال بین فضای سلولی) و از قسمت چوب پنبه ای نشده عبور می کند. کمبود کلسیم موجب نابسامانی های فیزیولوژیکی در میوههای درختان میوه می شود. کلسیم با کاهش تنفس و شرکت در ساختمان تیغه میانی سلولها موجب تقویت آنها و در ضمن سبب کاهش نفوذپذیری غشاء می شود. کمبود کلسیم موجب سرمازدگی میوه ها و لکه تلخ میوه های سیب می شود

 منیزیم: این عنصر نیز همانند کلسیم به راحتی از خاک آبشویی می شود. افزایش پتاسیم در تغذیه گیاه موجب کاهش منیزیم می شود. جذب و انتقال منیزیم نیز همانند کلسیم از طریق تعرق و جذب غیر فعال انجام می گیرد و از برگ های جوان انتقال نمی یابد . منیزیم بخشی از ملکول کلروفیل را تشکیل می دهد و در و در فعل و انفعالات آنزیمی نقش دارد  این عنصر همراه با کلسیم در پکتات تیغه میانی شرکت می کند.

 آهن: این عنصر در ساخته شدن کلروفیل نقش داشته و در ساختمان کوآنزیم آنزیم  فرودوکسین وجود دارد. کوآنزیم در انتقال الکترون و اکسیداسیون و احیا  در فتوسنتز و در کاهش نیتریت عمل مؤثر انجام می دهد. جذب آهن تحت کنترل فعالیت متابولیسمی گیاه. جذب میباشد.. آهن از عناصر کم مصرف گیاه بوده اما وجود آن در گیاه ضروری می باشد و کانی های اولیه و ثانویه خاک حاوی آهن می باشند  و آهن قابل جذب در خاک، در مقایسه با اهن، کل، بسیار کمتر است. آهن قابل حل به صورت فریک، فرو و هیدروکسید آهن می باشد. با افزایش pH خاک جذب آهن کاهش می یابد. در خاک های غرقاب به دلیل تبدیل فریک به فرو، انحلال پذیری آهن افزایش می یابد. آهن در خاک و گیاه به آسانی کمپلکس های آلی یا شیلات( Key-late ) به وجود می آورد. شیلات یا کی لات اتصال یک فلز به یک ملکول آلی مثل اتیلن دی آمین تتراستیک اسید (EDTA )می باشد. جذب آهن تا حدودی تحت رقابت منگنز، مس، پتاسیم و روی قرار می گیرد . جذب آهن  در pH قلیایی و کلسیم زیاد، کاهش می یابد و فقدان آن موجب بروز کلروز می شود. آهن از برگهای پیر به برگهای جوان منتقل نمی شود. گرچه با اسیدی شدن خاک جذب آن افزایش می یابد اما در pH معمولی میزان جذب آهن به اندازه کافی بوده و مقدار آن بیشتر از میزان مورد نیاز می باشد. مواد آلی کی لات احتمال دارد از طریق تراوشات ریشه، مواد آلی خاک و یا کودهای شیلات تامین گردد. ریبوفلاوین ترشح شده از ریشه سبب کاهش pH خاک گردیده و گیاه کاتیون بیشتری از جمله آهن، نسبت آنیون جذب می کند. در صورت کمبود آهن می توان با محلول پاشFe- EDTA  از طریق برگ و یا دادن آن به خاک، این مشکل را حل نمود.

 منگنز: این عنصر نیز از عناصر کم مصرف بوده و مقدار کم مورد نیاز گیاه است . این یون در فعل و انفعالات بیوشیمیایی شرکت می کند . مقدار جذب منگنز کمتر از کاتیون های دو ظرفیتی(کلسیم و منیزیم) می باشد . در صورت وجود آمونیوم جذب آن کمتر  اما در صورت وجود نیترات در گیاه جذب آن افزایش می یابد . جذب منگنز به صورت فعال می باشد.

 روی: این عنصر در ساختمان اسید آمینه تریپتوفان که ماده پیش نیاز سنتز اکسین است  شرکت می کند. در ضمن ر وی همراه با مواد پرمصرف از جمله ازت و فسفر در تشکیل یاخته های اولیه گل دخالت دارد. روری در کانی های خاک به صورت قابل تبادل در کلوئیدهای رسی و هوموس یافت می شود. با افزایش pH و قلیایی شدن خاک، جذب شدن سطحی آن افزایش یافته و مقدار این عنصر در محلول خاک کاهش می یابد. شعاع یونی روی شبیه آهن (فرو) و منیزیم بوده و می تواند تا حدودی جایگزین این یونها گردد. روی به صورت فعال جذب می شود. یون مس قویاً از جذب این عنصر جلوگیری می کند همچنین فسفر نیز جذب روی را کاهش می دهد. قابلیت جذب روی به عامل کی لات ساز در خاک که در اثر تراوش ریشه یا تجزیه مواد آلی تامین می شود، بستگی دارد. در صورت کمبود این عنصر می توان از شیلات روی استفاده کرد. روی از عناصر کم مصرف می باشد.

 مس: این عنصر در کاتالیزوری فعل انفعالات بیوشیمیایی کمک می کند. مس در گیاه تحرک کم دارد اما از برگ های پیر به برگ های جوان می تواند منتقل گردد. مس برعکس دیگر کاتيون ها کمتر به مواد آلی می چسبد و به آسانی جذب نمی شود. تبادل کاتیونی بویژه توسط هیدروژن برای  جذب این عنصر مؤثر است. با افزایش pH خاک مقدار جذب مس کاهش می یابد. مس از عناصر کم مصرف بشمار می اید.

 بُر: این عنصر به صورت اسید بوریک توسط گیاه  جذب  می شود. بین جذب شده و هیدروژن آزاد شده تعادل وجود دارد و جذب آن غیر متابولیسمی می باشد. بر از عناصر كم مصرف بوده و در صورت افزایش جذب آن علایم مسمومیت ناشی از بر حاصل می شود. کمبود بر موجب عدم تشکیل یاخته های اولیه گل و با ریزش گلها می شود. این عنصر در فعالیت بافت های مریستمی نقش مهمی دارد. بر در متابولیسم ازت، انتقال و عمل هورمون ها و تقسیم سلولی نقش دارد. در صورت کمبود آن به صورت بدشکلی، سختی و سفتی میوه ها بروز می کند. در سیب لکه های ارغوانی در شاخه های جوان ظاهر می شود. برای برطرف کردن کمبود بر از محلول بوراکس (تترابرات سدیم یا اسید بوریک) استفاده می شود. بوراکس به صورت محلول پاشی روی شاخه و برگ و یا همراه با کودهای دیگر از طریق خاک مصرف می شود.

چنانکه ذکر گردید مقادیر بیشتر بر موجب بروز مسمومیت می شود و گیاهان در برابر مقادیر سمی بر حساس تر از بعضی از عناصر کم مصرف دیگر می باشند. اگر میزان بر در آب یک میلی گرم در لیتر باشد، گردو، گلابی، سیب، انگور، خرمالو، گیلاس، هلو، زردآلو، پرتقال و لیموترش حساسیت نشان می دهند. درختان زیتون نیمه مقاوم بوده (۲ میلی گرم در لیتر) و خرما از گیاهان مقاوم به بر (4 میلی گرم در لیتر) بشمار می آید. مسمومیت بر برخلاف کمبود آن در برگها و شاخه های جوان دیده می شود، علایم مسمویت در برگ های مسن گیاه ظاهر نمی شود. در مرکبات و گردو، زرد شدن حاشیه برگ، در زردآلو کوتاه شدن فاصله میان گره ها در انگور چین و چروک شدن برگ ها علایم مسمومیت بر می باشد.

 مولیبدن: این عنصر جزئی از ساختمان دو آنزیم مهم گیاه بنام نیترات ردوکتاز و نیتروژناز می باشد. در گیاهان مبتلا به کمبود مولیبدن، تجمع نیترات در گیاه مشاهده می شود زیرا آنزیم نیترات رودکتاز در احیای نیترات به نیتریت نقش کاتالیزوری دارد. مولیبدن در خاک  به صورت اوکسی مولییدات و املاح حاوی مولییدن یافت می شود. در ضمن این عنصر در مواد الی خاک نیز وجود دارد. مولیبدن به صورت مولیدات جذب گیاه می شود مولیبدن از عناصر کم مصرف می باشد، ولی کمببود آن موجب کاهش عملکرد و کیفیت میوه می شود .

 کلر: فزایش کلر در خاک موجب شوری و آسیب دیدن گیاه می شود. نیاز گیاه به کلر بیشتر از سایر عناصر کم مصرف است. نقش کلر در متابولیسم گیاه به درستی روشن نیست اما نظر کلی این است که کلر در مرحله دوم فتوسنتز در تولید اکسیژن در کلروپلاست نقش اساسی دارد. کلر در خاک  همراه عناصری ماننل سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم به صورت کانی های حاوی کلر وجود دارد و به شکل آنیون توسط گیاه جذب می شود. افزایش بیش از حد کلر موجب مسمومیت در درختان میوه به صورت کلروز و سوختگی نوک و حاشیه برگ ها ظاهر می شود.

 سدیم: سدیم جزو عناصر ضروری برای گیاه نمی باشد، این عنصر مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی را بیشتر می کند. سدیم نقش مشخصی در متابولیسم گیاهان ندارد اما در بعضی از گیاهان می تواند به جای پتاسیم سیستم های آنزیمی را فعال نماید. سدیم کاتیون مهم در کمپلکس تبادلى خاک می باشد. میزان سدیم و کلر در خاکهای شنی و آلی بویژه در اراضی دور از دریا، کمتر است. تشکیل خاک های شور و سدیمی عمدتاً در مناطق خشک و نیمه خشک متداول بوده و این شرایط موجب صدمه دیدن گیاهان می شود. محدودیت رشد  گیاه در شرایط شوری به دلیل افزایش فشار اسمزی و نیز اثرات یونی و یا اثر هر دو می باشد اثرات مسمومیت سدیم روی درختان میوه مضاعف بوده و این یون علاوه. بر این که موجب شوری خاک و تخریب ساختمان خاک می شود در حالت جذب زیاد موجب مسمومیت گیاه نیز می گردد.