خرید نهال

 هدایت و تربیت درختان میوه

 تربیت (Training ) و هرس درختان میوه به منظور ایجاد یک شکل معین می باشد. این نوع هرس را هرس شکل دهی یا هرس فرم دهی نیز می نامند و در نهال های جوان بعد از کاشت انجام می گیرد. شکل دادن معین به درخت احتمال دارد در چندین سال انجام گیرد تا نهایتاً شکل مورد نظر حاصل شود. در شکل دهی درختان میوه باید عادت رشد طبیعی درخت و شرایط اقلیمی منطقه مورد توجه قرار گیرد. ایجاد تاج در ارتفاع معین تنه، بستگی به هدف پرورش دهنده از لحاظ عملکرد دارد. درختان پابلند دارای تنه ای بیشتر از 180سانتیمتر، درختان نیمه پاکوتاه تنه ای به ارتفاع ۱۸0- ۱۵۰ سانتیمتر و درختان میوه پاکوتاه تنه کمتر از ۱۵۰ سانتیمتر دارند. در هرس شکل دهی برخی نقاط باید در نظر گرفته شود. از جمله شاخه های اصلی با تنه باید زاویه ای در حدود 6۰- ۵4 درجه داشته باشند: شاخه های عمودی موجب تراکم تاج درخت و شاخه های افقی موجب شکستن آنها می شود. معمولاً در اثر تولید اکسین بیشتر، شاخه های جانبی حالت افقی به خود می گیرند. اغلب شیره خام به شاخه های عمودی و مواد فتوسنتزی به شاخه های افقی تر انتقال می یابد. فاصله شاخه های اصلی در طول تنه اصلی در جهت های مختلف تنه از موارد دیگری است که باید در تربیت درختان میوه در نظر گرفته شود. بعد از انتخاب شاخه های جانبی و حذف شاخه های اضافی در شاخه های باقی مانده درختان میوه دانه دار، یک سوم شاخه و در میوه های هسته دار دو سوم شاخه قطع می گردد. برای تشویق رشد جانبی درختانی که رشد جانبی کمتر دارند (سیب و گلابی) آخرین جوانه باقی مانده روی شاخه به سمت بیرونی تاج درخت انتخاب می شود. فاصله بازوهای اصلی در راستای قایم تنه ۲۵-۲۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. انواع شکل هایی که در تربیت درختان میوه مورد توجه قرار می گیرند به شرح زیر می باشد:

 شکل هرمی(Central leader)

 این شکل را پیشاهنگ مرکزی نیز می نامند. فرم هرمی برای درختان میوه مناسب نمی باشد. زیرا شاخه وسطی با رشد مداوم موجب طویل شدن تاج درخت می شود. شکل هرمی برای درختان غیرمثمر از جمله کاج، چنار و تبریزی مناسب است. در ضمن از شکل هرمی برای درختان پاکوتاه به منظور افزایش سطح باردهی و عملکرد در واحد سطح استفاده می شود. در این شکل انتهای تنه به یک شاخه اصلی منتهی شده و 4-۳ بازوی اصلی در فواصل معین در طول تنه در نظر گرفته می شود. روی هر بازوی اصلی سه شاخه فرعی اولیه و روی هر شاخه فرعی اولیه نیز یک شاخه فرعی ثانویه ایجاد می شود. . شکل هرمی در مناطق خشک و آفتابی مناسب می باشد.

شکل جامی(Open center)

 این شکل را تربیت مرکز باز نیز می نامند و مناسب مناطق مرطوب، با بارندگی زیاد و کم آفتاب می باشد. در شکل جامی ابتدا 4-۳ بازوی اصلی در اطراف تنه ایجاد نموده، روی هر بازوی اصلی دو شاخه فرعی اولیه و روی هر شاخه فرعی اولیه، یک شاخه فرعی ثانویه ایجاد می شود . هنگام انتخاب شاخه های اصلی، فاصله شاخه ها از هم ۲۵-۲۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. شکل جامی را می توان برای نهال های بادام، هلو، آلو، ارقام مختلف سیب، به، گردو، گوجه و آلبالو استفاده کرد ولی بیشتر برای تربیت درختان هلو، شلیل و برخی ارقام آلو کاربرد دارد.

شکل شلجمی(Modified leader)

 شکل شلجمی را پیش آهنگ تغییر یافته نیز م ینامند. این شکل بیشتر برای محدود کردن رشد طولی تاج درخت و گسترش تاج در نهال های گلابی، سیب، زردآلو، آلو، بادام، خرمالو، گردو، پسته، به و گیلاس به کار می رود. برای این منظور، نوک شاخه نهال از ارتفاع ۱۵۰-۱۲۰ سانتی متر قطع می شود . در سال آتی،  تعدادی از شاخه ها که نزدیک نوک شاخه و زاویه بسته دارند حذف گردیده و به تعداد 5-3 عدد شاخه اصلی که فاصله آنها از همدیگر ۳۰-۲۰ سانتیمتر و زاویه بازتر با تنه دارند، نگهداری می شوند. شاخه های باقی مانده نیز از ارتفاع ۳۰ سانتیمتر قطع می شوند تا شاخه های فرعی اولیه حاصل گردد.

 شکل پاچراغی(Head training)

 این شکل برای تربیت بوته انگور به صورت ایستاده انجام می گیرد و در مناطق دیم و کم آب و یا در دامنه تپه های ماهور و کم ارتفاع از شکل  پاچراغی یا هرس کوتاه (Head training- Spur pruning) استفاده می شود .. در این روش ۳-۲ عدد بازوی اصلی را به شکل جام روی تنه اصلی ایجاد نموده و روی هر بازوی اصلی

دو شاخه فرعی نگهداری می شود. شاخه های یک ساله حاصل شده از شاخه های فرعی، همه ساله از روی ۳-۲ جوانه هرس می شوند . در شکل پاچراغی با هرس طویل(Head training-Cane pruning) ، در طول ردیف های کشت از دو طرف بوته ها، دو سیم موازی گالوانیزه کشیده می شود. فاصله دو سیم موازی از سطح زمین ۱۲۰-۸۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود و فاصله دو سیم از همدیگر ۵۰ سانتیمتر می باشد. یک سیم حایل نیز در بالای دو سیم موازی و از ارتفاع ۱۲۰-۱۱۰ سانتیمتری سطح زمین در طول ردیف های کشت عبور داده می شود .

هنگامی که ارتفاع بوته ها به دو سیم موازی رسید، نوک آنها قطع شده و روی تنه دو بازوی اصلی به طول ۲۰-۱۵ سانتیمتر حاصل می شود. روی هر بازوی اصلی دو عدد بازوی فرعی ایجاد می شود.

 همه ساله دو شاخه یک ساله حاصل شده از هر بازوی فرعی را انتخاب نموده یکی از آنها از روی ۱۵-۱۲ جوانه هرس شده و روی سیم موازی قرار داده می شود و شاخه دوم از روی دو جوانه هرس می شود. شاخه طویل در همان سال محصول حاصل می کند و شاخه کوتاه برای سال آتی دوباره دو شاخه یک ساله جدید بوجود می آورد . اين نوع هرس را هرس مخلوط (Mixed pruning ) یا گیو نیز می نامند.

 شکل کوردون(Cordon)

شکل کوردون  یا کالیفرنیایی برای تربیت و هدایت ارقام دانه دار انگور مناسب می باشد. برای این منظور در

طول ردیف های کشت دو عدد سم  گالوانیزه به طوری که ارتفاع سیم اول سیم از سطح زمین ۱۲۰-۸۰ سانتیمتر و ارتفاع سیم دوم نسبت به سیم اول 4۰ سانتیمتر باشد، کشیده می شود. هنگامی که ارتفاع تنه به سيم اول رسید، نوک آن را قطع نموده و موجب بیدار شدن جوانه های جانبی در روی تنه می شوند. در سال دوم، از شاخه های حاصل شده، دو عدد شاخه نزدیک به سیم را انتخاب نموده یکی از آنها را به طرف چپ و دومی را به طرف راست روی سیم قرار می دهند.

این دو شاخه، بازوی اصلی تنه را تشکیل می دهند و طول هر یک از آنها یک متر در نظر گرفته می شود. روی هر بازوی اصلی در فواصل هر ۲۰ سانتیمتر یک بازوی فرعی و در مجموع حدود ۵ بازوی فرعی ایجاد نموده و همه ساله از بازوهای فرعی، شاخه های یک ساله حاصل شده را، نسبت به قدرت رشد بوته و نوع رقم انگور از روی ۵- 4جوانه هرس می کنند.

 شکل های پهن(Trellis)

 شکل های پهن برای درختان میوه پاکوتاه که روی پایه های ضعیف پیوند شده اند مناسب می باشند. در این روش فاصله ردیف های کشت ۲۰۰-۱۵۰ سانتیمتر و فاصله درختان ميوه ۱7۰-۱2۰ سانتیمتر می باشد. برای این منظور سه عدد سیم گالوانیزه که فاصله آنها از همدیگر 40سانتیمتر و فاصله اولین سیم از سطح زمین ۸۰ سانتیمتر باشد در طول ردیف های کشت، عبور داده می شود. بازوهای اصلی درختان به شکلهای متفاوت روی سه عدد سيم عبور داده شده در طول ردیف های کشت هدایت می شوند، به طوری که

در این روش می توان از شکل های پرچین، بادبزنی، چنگالی و پنجه ای استفاده نمود .

 هرس سبز (Green pruning)

هرس سبز یا تابستانه مکمل هرس زمستانه بوده و در طی فصل رشد گیاه انجام می گیرد. عملیاتی که در هرس سبز انجام می گیرد، می تواند شامل عملیات زخم کردن شاخه به روش حلقه برداری(Ringing )، پوست واژگونی(Bark inversion) ، شکاف زنی(- Scoring) تکه برداری(Notching) ، خم کردن شاخه (Bending )، به منظور تبدیل جوانه های رویشی به جوانه های زایشی می باشد. این عملیات بر روی شاخه های غیر بارور انجام می گیرد. در روش حلقه برداری در قسمت پایین شاخه توسط چاقو حلقه ای از پوست برداشته می شود، در عمل پوست واژگونی قسمتی از پوست شاخه را برداشته و دوباره با سرو ته کردن، پوست را سرجای خود قرار می دهند. در روش شکاف زنی در زیر هر جوانه  چند شکاف طولی روی پوست ایجاد می کنند. در روش تکه برداری، قسمتی از پوست شاخه به صورت قطعه جدا می گردد. در روش خم کردن، شاخه مورد نظر را توسط ریسمان خم نموده و ریسمان به تنه درخت بسته می شود. در تمامی عملیاتی که ذکر گردید، هدف نهایی مشابه بوده و با ایجاد مانع در آوندهای  آبکش شاخه های غیر بارور، موجب تجمع کربوهیدرات در شاخه های مورد نظر به منظور کاهش رشد رویشی و افزایش رشد زایشی و تبدیل جوانه های غیر بارور به جوانه های بارور می باشد. زیرا بر اساس تحقیقات انجام شده، میزان تجمع کربوهیدرات با باروری جوانه ها رابطه مستقیم دارد. عمل حلقه برداری شاخه، در ارقام مختلف انگور موجب افزایش اندازه حبه ها در ارقام بی دانه انگور، کاهش ریزش گل و زودرس شدن محصول می شود. برای کاهش ریزش گل، عمل حلقه برداری یک هفته قبل از گلدهی و برای افزایش اندازه یا حجم حبه ها و زودرس کردن محصول، این عمل یک هفته بعد از گلدهی، هنگامی که حبه ها تازه تشکیل شده اند انجام داده می شود. نوک برداری(Pinching) (پانسمان) برای افزایش کمیت و کیفیت محصول در انگور انجام می گیرد. براساس نتایج تحقیقات، نوک برداری شاخه های یک ساله انگور از بالای پنج گره از آخرین خوشه موجود در شاخه تأثیر زیادی در افزایش کمیت و کیفیت محصول انگور دارد. حذف شاخه های جانبی در مناطق خنک موجب کاهش امراض قارچی و رسیدن نور کافی به بوته های انگور می شود. حذف برگهای اضافی برای رسیدن نور کافی به داخل بوته های انگور بویژه در روش خوابیده یا خزنده بوته ها، موجب نفوذ نور کافی و تهویه داخل بوته و افزایش کیفیت خوشه ها می شود. حذف ۲۰ درصد از برگها در بوته های انگور مناسب می باشد.

عمل تُنک کردن خوشه های انگور(cluster thinning)  در مرحله تشکیل حبه ها در ارقامی که خوشه. های  متراکم حاصل می کنند موجب کاهش حبه و افزایش کیفیت میوه می شود 

تُنک کردن گل و میوه اضافی در سیب موجب کاهش سال آوری و افزایش کیفیت محصول می شود به طور کلی انجام هرس سیز در بوته های انگور معمول تر از دیگر درختان میوه می باشد.

 هرس زمستانه(Winter pruning)

هرس زمستانه یا هرس باردهی که در مرحله باروری درختان و  هنگام استراحت گیاه انجام می گیرد برای ایجاد تعادل فیزیولوژیکی بین رشد زایشی و رویشی گیاه می باشداهداف  هرس زمستانه، حفظ شکل درخت، حذف شاخه های اضافه و خشک شده و شاخه هایی موجب ازدحام تاج درخت می شوند، قطع شاخه های باقی مانده از ارتفاع معین برای ایجاد شاخه های جدید بارور می باشد.

درختان سیب به دلیل تولید جوانه های بارور در نوک سیخک های کوتاه دوساله و مسن تر به هرس سبک نیاز دارند. در صورت هرس سنگین درختان استاندارد، رشد طولی شاخه های بدون بار افزایش می یابد. اما برای درختان سیب پاکوتاه هرس سنگین مناسب می باشد. هرس سبک در درختان استاندارد موجب کاهش سال آوری می شود. هرس درختان گلابی شبیه سیب است اما هرس سالانه همانند سیب انجام نمی گیرد. گیلاس به هرس کمتری نیاز دارد، زیرا به دلیل کوچک بودن اندازه میوه ها به نقاط بیشتری برای تشکیل میوه نیاز است و در درختان، با رشد قوی و بدون بار برای تحریک  شاخه زایی به سربرداری متوسط اکتفا می شود.

درختان آلو در طول ۱۲ سال اول، محصول مناسب تولید می کنند هرس همانند گیلاس مناسب است. در آلو میوه ها در سیخک های کوتاه حاصل می شوند و با متراکم شدن نقاط بارده در درختان مسن می توان مقداری هرس انجام داد. درختان هرس نشده  هلو در پنج سال اول محصول کافی تولید می کنند اما ا هنگامی که رشد سالانه شاخه ها کمتر از ۳۰ سانتیمتر باشد، هرس خفیف انجام می گیرد. درخت هلو به دليل توليد میوه های درشت تر در شاخه های یک ساله به هر س شدید نیاز دارد هرس شدید هنگام  مسن شدن درختان هلو انجام میگیرد. برای این منظور ۵۰ درصد از شاخه ها حذف شده و شاخه های باقی مانده از  ۲5-۲0 سانتیمتر سر برداری می شوند. هرس شدید هلو در اواخر زمستان و یا اوایل بهار موجب افزایش باروری می شود. درختان بادام شبیه هلو هرس می شوند اما با شدت کمتر، زیرا محصول کافی به شاخه بیشتر در درختان بادام نیاز می باشد. زردآلو همانند هلو، هرس می شود اما با شدت کمتر و در صورت هرس سنگین، میوه کمتر اما درشت تر حاصل می شود. در این شرایط سطح باردهی کاهش می یابد. درختان فندق به هرس خیلی سبک نیاز دارند تا رشد طولی شاخه در سال به ۲۰-۱۵ سانتیمتر برسد. زیرا جوانه های بارور فندق بر روی شاخه های یک ساله تشکیل می شود. انگور و انگورفرنگی به هرس سالانه نیازدارند و برای این منظور شاخه ها نسبت به قدرت رشد بوته ها و نوع رقم از روی ۳-۲ جوانه و در ارقام بیدانه از روی ۱۵ - ۱۲ جوانه هرس می شوند.