خرید نهال

فرآورده های دارویی زرشک                                                                                                             

زرشک در اصطلاح حکمای قدیم ایران با نام انبر انبرباریس و امبرباریس باریس است و اسامی محلی عربی آن اثرار-عقده و به فارسی زرشک و زارچ گفته می شود.معمولا بی دانه آن مصرف می شود.از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی سرد و خشک است و برای تقویت کبد و معده و قلب مفید است.صفرابر است و تشنگی را رفع می کند و خونریزی از بواسیر و رحم و سایر اعضای پایین بدن که مزمن شده باشد را قطع می کند و با ادویه گرم خوشبو مانند سنبل الطیب برای باز کردن انسداد عروق کبد و تقویت معده و کبد مفید است.مقدار خوراک آب زرشک تا 100 گرم و خوردن دانه زرشک تا 15 گرم.پوست ریشه زرشک از دارو های معروف است زیرا دارای مقدار قابل ملاحظه ای ماده بربرین است.شرح خواص و ترکیبات شیمیایی زرشک در بخش های قبلی مشروحأ آمده است.در اینجا به طرز تهیه انواع فرآورده های آن می پردازیم.              

شایان ذکر است در رابطه با تولید فرآورده های دارویی از زرشک بررسی هایی مثل فرمولاسیون ژل دندانی و فرمولاسیون قرص آنتوسیانین انجام شده است که زمینه گسترش این گونه پژوهش ها وسیع بوده و شامل تهیه اشکال لمختلف دارویی از سایر بخش هایی گیاه و به صورت عصاره ،کپسول،تنتور الکلی،پودر و غیره می شود.مطالعات مقدماتی نشان دهنده تاثیر مثبت میوه زرشک در درمان بیماری های مختلف نظیر دیابت است،همچنین این گیاه قادر به کنترل چربی و فشار خون می باشد،ولی در سطح بالینی هنوز خواص اخیر آن به اثبات نرسیده و در صنعت داروسازی نیز وارد نگردیده است.بررسی های توأم ازمایشگاهی و بالینی می تواند منجر به استفاده از زرشک در صنعت دارو سازی گردد.                                                                         

 افشره زرشک                                                                                                                                     

برای معده و کبد گرم به خصوص در فصل گرما مفید است و اشتها آور است.90 گرمم زرشک را در 300  گرم آب خیس کنند و سپس صاف نموده و 70 گرم قند به آن اضافه کنند آن را با یخ خنک کرده میل نمایند.                                                                                                                                                             

 جوشانده زرشک                                                                                                                                                                                  

که مقوی معده و کبد گرم است و برای کاهش تب های تند و ناراحتی کبدی گرم مفید است.3 کیلو گرم را جوشانده کف آن را گرفته و با 1.5 کیلو گرم آب زرشک مخلوط کرده بجوشانند تا قوام آید،آن را صاف نموده و نگه دارند. هر خوراک 60 گرم از آن را با یک لیوان آب سرد یا با یخ مخلوط کرده میل کنند.                            

 خمیر زرشک                                                                                                                                                                          

که برای تقویت معده و کبد گرم مفید است و اشتها آور است.                                                                                                                            

3 کیلو گرم زرشک تمیز را گرفته  و 24 ساعت در آب خیس می کنند سپس آن را مالیده و فشرده و صاف می نمایند و با 3 کیلو گرم قند حل کرده و آن را قوان می آورند تا در غلظت خمیر شود سپس از هر یک از مصطکی ، تخم کاسنی انیسون ، سنبل الطیب، هل سفید و هل سبز -9گرم گرفته کوبیده و الک کرده مخلوط کنید و داخل خمیره زرشک بنمائید و در ظرف شیشه ای یا چینی نگه دارید هر خوراک آن 14 گرم است.                                                                                                                                                

 معجون تریاق کبیر                                                                                                                           

چنانچه آب زرشک را با آب سیب به مقدار مساوی مخلوط کرده و معادل نصف آب زرشک،آب لیمو اضافه کرده و به آن مقداری شکر افزوده و به قوام آورند تا بسته شود معجونی به دست می آید که پادزهر سموم به ویژه سم افعی است.این معجون علاوه بر خاصیت پادزهری که دارد،درمان تنگ نفس و غش بوده،غم و غصه و بی اشتهایی از بین می برد.

 انواع شربت های زرشک                                                                                                                                                 

1.این شربت برای سردرد های صفراوی و کاهش حرارت مفید است.                                                                                

 آب زرشک تازه 500 گرم،(اگر زرشک تازه و تر موجود نباشد،250 گرم زرشک خشک را در یک لیتر آب 12 ساعت خیس کنند و صاف کنند)این آب را بجوشانند تا یک سوم آن بماند.سپس 250 گرم آب به و 250 گرم قند داخل آن کرده قوام آورند.مقدار هر خوراک 60 گرم است که همه با عصاره تخم خرفه خورده شود.    

2.این نوع شربت برای اختلالات حاصله در مزاج های گرم،تقویت کبد،قلب،معده و افزایش اشتها،باز کردن انسداد عروق و تقویت بیماران در دوره نقاهت بعد از بیماری های گرم مفید است.                                                                 

120گرم زرشک تمیز را 12 ساعت در آب خیس کرده تا وزن آن 800 گرم شود و صبح بجوشانند تا به نصف برسد و آن را صاف کنند.سپس آب به شیرین ، انار شیرین ، به ترش، سیب شیرین، سیب ترش، گلابی، زالزالک و سرکه انگور کهنه-از هر یک 220 گرم را با آب زرشک روی هم ریخته و در ظرفی دو سه جوش دهند و بگذارند ته نشین شود و آب صاف روی آن را گرفته با 500 گرم قند مخلوط کرده و قوام آورند.مقدار خوراک از این شربت 60 گرم است.                                                                                                 

 3.این شربت برای باز کردن انسداد عروق کبد،تب های مزمن،استسقا،و یرقان نافع است.                                  

زرشک تمیز 70 گرم،رازیانه،انیسون،تخم کرفس،تخم کشوث،تخم کاسنی،پوست ریشه رازیانه،پوست ریشه کرفس،هل و زنجبیل ، از هر یک 90 گرم،مجموع را در یک لیتر آب 12 ساعت خیس کرده و سپس بجوشانید و صاف نموده و 500 گرم شکر به آن اضافه کرده،قوام آورند-مقدار خوراک از این شربت هربار 30 گرم است.و اگر در وقت قوام آوردن 12 گرم ریوند چینی را در کیسه کتانی ریخته و در ببندند و در شربت اندازند و یا ریئند تمیز را کوبیده و پس از قوام آمدن در آن بریزند اثرش بیشتر خواهد بود.                                    

4.این شربت صفرابر و ملین و خنک کننده است.                                                                                      

زرشک تمیز و تمر هندی که عاری از دانه و پوست و الیاف باشد.از هر یک 160 گرم،آلوی بخارار و آلوی سیاه ،از هر یک صد عدد، گل گاوزبان،گل بنفشه،و شاهتره،از هر یک 40 گرم ، مجموع را در یک لیتر آب 12 ساعت خیس کنند و سپس بجوشانند تا نصف برسد و آن را صاف کرده و 400 گرم شیر خشت و 400 گرم ترنجبین تمیز در آن بریزند،کمی جوش دهند تا قوام آید و سپس آن را صاف کنند.این مجموع برای ده خوراک است که هفته ای یک روز یکی از هر خوراک را با گلاب مخلوط کرده بنوشند.                                            

توجه شود که تمام انواع شربت های زرشک و ترش در مواردی که سرفه باشد مفید نخواهد بود.و در هر نسخه از انواع شربت ها که اشاره استفاده از شکر شده است اگر از شکر سرخ که از شیره طبیعی چغندر یا نیشکر به دست آمده استفاده شود،اثرش بیشتر است.                                                                                        

سکنجبین زرشک                                                                                                                                 

این سکنجبین برای باز کردن انسداد عروق و تسکین حرارت معده و قلب نافع است و تب های صفراوی را کاهش می دهد و اشتهاآور و مدر است و سردرد های گرم را تسکین می دهد.75 گرم زرشک تمیز را در یک لیتر آب و 60 گرم گلاب 12 ساعت خیس کنند پس از صاف کردن آب آن را گرفته و یک کیلو گرم شکر به آن اضافه کنند و بجوشانند و با قدری سفیده تخم مرغ کف آن را کاملا بگیرند و پس از صاف شدن از آتش گرفته بگذارند که درد شکر ته نشین شده آن را صاف کنند و دوباره در ظرفی ریخته و 100 گرم سرکه انگوری کهنه و 1.5 کیلو گرم آب به در آن اضافه کرده بجوشانند تا قوام آید،مقدار خوراکی هربار 60 گرم است.                                                                                                                                                    نوع دیگر سکنجبین زرشک شامل؛آب انار ترش،آب انار شیرین از هر کدام 650 گرم،سرکه کهنه انگوری 420 گرم،آب زرشک 850 گرم،گلاب 850 گرم وو نبات سفید 2.5 کیلو گرم می باشد.                                                             طبق دستور سکنجبین بپزید،مقدار خوراک آن هر بار 60-30 گرم است.                                                                             نسخه دیگری برای تهیه سکنجبین زرشک با همان خواص به شرح ذیل می باشد:                                               250گرم زرشک بی دانه را در یک لیتر آب و 60 گرم گلاب 12 ساعت بخیسانند و پس از صاف کردن یک کیلو گرم قند داخل آن نموده بجوشانند و با سفیده تخم مرغ کف آن را بگیرند و از آتش گرفته بگذارند تا درد آن ته نشین شود و آن را مجددا صاف کرده و با 100 گرم سرکه انگوری کهنه روی شعله ملایم بجوشانند تا قوام آید و در شیشه نگهدارند مقدار هر خوراک 60 گرم است.عده ای از حکمای تب سنتی ایران در این سکنجبین نیز آب به یه آب سیب و یا آب انار داخل میکنند و ممکن است از ادویه مقوی معده

کبد و قلب نیز اضافه نمود.                                                                                                                  

فرآورده های دارویی حاصل از پوست ریشه زرشک

در پوست ریشه زرشک تعداد قابل ملاحظه ای ماده شیمیایی به نام بربرین¹(Berberine)وجود دارد که از آلکالوئید ها می باشد و دارای خاصیت ضد عفونی است.تحقیقا جدید دانشمندان نشان می دهد که میکروارگانیسم های عفونت زا از جملهه استافیلوکوکسی²(Staphylococci)و استرپتوکوکسی ³(Sterptococci)و همچنین میکروب های عامل اسهال به نام های سالمونلا⁴(Salmonella)و شیگلا ⁵(Shigella)و عامل اسهال خونی به نام اندامئبا هیستولیتیکا⁶(Endamoeba hystolytica)و عامل وبا به نام ویبریو کولرا⁷(Vibrio cholera)،عامل ژیاردیازیس به نامم ژیاردیا لامبلیا⁸(Giardia lambelia)عامل عفونت مجاری ادرار به نام اشرشیاکولی⁹(Escherichia coli)و عامل عفونت قارچی موضع تناسلی زن (کاندیداالبیکانس)¹⁰(Candida albicans)را از بین می برد.و در حقیقت آنتی بیوتیک موثری است. به علاوه آلکالوئید بربرین از طریق جنگیدن با عوامل عفونت موجب تحریک و تقویت سیستک دفاعی بدن نیز می شود و تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که این ماده فعالیت،ماکروفاژ ها یعنی گلبول های سفید میکرب خوار را افزایش می دهد.                                                                                                                      

در آلمان کرسوم است از پوست ریشه زرشک برای درمان ناراحتی های چشم استفاده می شود و داروئی که بر اساس ماده بربرین تهیه شده به نام افتیول¹¹(Ophthiole) برای درمان حساسیت های چشم از جمله برای ورم های پلک و ورم ملتحمه مصرف می شود.                                                                                                      در پوست ریشه زرشک مواد شیمیایی دیگری وجود دارد که برای کاهش فشار خون مفید است و موجب باز کردن رگ های خونی می شود و در روسیه معمول است که از آن برای کاهش فشار خون بالا استفاده می شود.                                                                                                                                                    

 مقدار مصرف

برای تهیه جوشاند پوست ریشة زرشک،نصف قاشق مربا خوری گرد پوست خشک ریشه زرشک را در یک لیوان آب جوش ریخته نیم ساعت با شعله ملایم می جوشانند و پس از خنک شدن روزی یک لیوان

می خورند.طعم آن خیلی تلخ است و ممکن است با عسل یا نوشابه گیاهی مشابهی میل شود.این دارو به کودکان زیر دوسال نباید داده شود. در افراد بزرگ تر از 65 سال از مقدار کم شروع و به تدریج زیاد شود.در مورد ناراحتی چشم از کمپرس جوشانده فوق به کمک یک پارچه تمیز استفاده شود.                                                  

وجه شود مصرف مقدار زیاد و زاید بر حدد مجاز از این دارو ممکن است موجب تهوع،تشنج،پایین آمدن شدید فشار خون ، افسردگی، کاهش ضربان قلب و تنفس شود. بنابراین اشخاص مبتلا به بیماری های قلبی و ناراحتی های مزمن تنفسی باید در مصرف آن احتیاط کرده و زیر نظر پزشک مقدار کمی از این ماده مصرف کنند.همچنین چون ماده بربرین ممکن است موجب تحریک رحم شود،بنابراین زنان باردار نباید استفاده کنند.