خرید نهال

رده ­بندی گونه ­های بادام

Spach, (1843) زیر جنس Amygdalus را به دو گروه هلو و بادام تقسیم کرد، او گونه­های بادام را در 5 بخش تقسیم کرد که جمعاً 22 گونه را دربر می­گیرند. این بخش­ها عبارتند از: Euamygdalus، Spartioides، Lycioides، Chamaeamygdalus و Leptopos (Spach, Fellipe, 2000; Denisov, 1988; 1843; Grasselly, 1976).

بخش (Syn. : Amygdalus) Euamygdalus شامل گونه­هایی است که نزدیک به بادام­های زراعی بوده و از آسیای مرکزی تا جنوب اروپا و قسمت­های جنوبی اردن گسترش یافته­اند (Kester and Gradziel, 1996). گونه­های موجود در این بخش متنوع و خیلی مشابه به همدیگر بوده و با یکدیگر به طور آزادانه تلاقی می­یابند، ولی در پراکنش جغرافیایی متفاوت هستند (Grasselly, 1976). گیاهان این گروه دارای شاخه­های کوتاه (Brachyblast) فراوان می­باشند و برگ­های گیاه تا پاییز باقی می­مانند، هیپانتیوم استکانی یا استوانه­ای پهن، هسته معمولاً چاله­دار و به ندرت صاف یا شیاردار دارند (خاتم­ساز، 1371). درختان این گروه در اصلاح ژنتیکی بادام و همچنین به عنوان پایه برای بادام کاربرد دارند (ایمانی، 1376).

بخش Spartiodes شامل گونه­هایی است که در قسمت­های جنوبی آسیا پراکنده می­باشند (Kester and Gradziel, 1996). این بخش، مخلوطی از گونه­هایی است که مرفولوژی مشابهی را نشان می­دهند و شاید شامل یک گونه باشند و تقسیم­بندی آنها مشکل است. به شرایط خشکی، سازگاری داشته و اغلب در دره­ها و مناطق پست بیابانی و به صورت بوته یا درختچه بدون خار یافت می­شوند (Grasselly, 1976(. شاخه­ها سبز رنگ و فاقد شاخه­های کوتاه (براکی بلاست) می­باشد و برگ­هایشان خیلی زود (قبل از تابستان) خزان می­کند. هیپانتیوم نیم کروی – استکانی دارند و هسته آنها نسبتاً صاف (نه به طور مشخص سوراخ­دار و نه شیاردار) است.

بخش Lycioides شامل گونه­های بسیار متنوعی می­باشد که به صورت درختچه­ای، خیلی پاکوتاه و خاردار می­باشند و در ایران، افغانستان، عراق، ارمنستان و تاجیکستان یافت می­شوند (Kester and Gradziel, 1996). گونه­های موجود در این بخش تحت نام­های متفاوت به وسیله گیاه­شناسان مختلف معرفی شده­اند، که تمام این گونه­ها به طور کامل یا به طور نسبی، خشکی­زی هستند (Grasselly, 1976). گونه­های موجود در این بخش، سازگاری مختلفی با شرایط مختلف آب و هوایی پیدا کرده­اند (Fellipe, 2000).

بخش Chamaeamygdalus شامل گونه­هایی است که از منطقه بالکان تا کوه­های آلتای (تاجیکستان)، گرجستان و به طور کلی در قسمت­های مختلف جنوب شوروی سابق گسترش دارند (Kester and Gradziel, 1996). دارای تفرق ژنتیکی گسترده­ای می­باشند و به سختی با گونه­های زراعی تلاقی می­یابند (Grasselly, 1976). این گونه­ها خاردار و به صورت درختچه­ای بوده که مقاومت خوبی در برابر سرمای زمستانه از خود نشان می­دهند (Fellipe, 2000).

بخش Leptopus شامل گونه­هایی است که اختلاف زیادی با سایر بخش­ها دارند و بیشتر در غرب چین و مغولستان پراکنده­اند، وجود این گونه­ها در شوروی سابق نیز گزارش شده است (Kester and Gradziel, 1996). درختان این بخش فوق­العاده مقاوم به سرما بوده و کاربرد آنها در شمال غربی چین به عنوان پایه برای بادام در تحت بررسی هستند (Grasselly, 1976).

تلاقی P. dulcis با سایر گونه­های بادام موجود در بخش Euamygdalus به راحتی صورت می­پذیرد، همچنین تلاقی آن با گونه­های موجود در بخش Spartiodes به سهولت امکان­پذیر است. اما تلاقی آن با گونه­های موجود در بخش Lycioides تا حدودی مشکل و به مراتب مشکل­تر از تلاقی آن با سایر گونه­های موجود در بخش­های Chameamygdalus و Leptopus است (Kester and Gradziel, 1996).

رده­بندی گونه­های وحشی بادام که توسط Spach (1843) صورت پذیرفته در زیر آورده شده است:

Groupe: Almond

1. Section: Euamygdalus Spach
2. P.dulcis (Miller) Eebb
3. P. bucharica (Korsh.)
4. P. communis (L) Achangeli
5. P. fenzliana (Fritsch)
6. P. kuramica (Korsh.)
7. P. orientalis (Mill), P. ARGENTEA (Lam).
8. P. kotschyi (Boissier and Hohenm, (Nab. And Rehd.)
9. P. korshinskii Hand-Mazz
10. P. webbii (Spach) Vierh.
11. P. zabulica (Serifimov)

 

II- Section: Spartioides Spach

11. P. scoparia (Spach)
12. P. spartioides (Spach)
13. P. Arabica (Oliver)
14. P. glauca

 

III- Section: Lycioides Spach

17. P. nana (L.) Stokes
18. P. ledebourniana (Schlecht.)
19. P. petunnikovii (Litv.)
20. P. tangutica Batal. (P. dehisecens) Koehne

 

1. Section: Leptopus Spach
2. P. pedunculata. Pall
3. P. mongolica Maxim ex.

 

Groupe: Peach

1. P. persica (L.) Batsch
2. P. mira (Koehne)
3. P. daviiana (Carriere)

در ادامه Browicz and Zohary (1996)، گونه­های وحشی بادام را در یک جنس مستقل Amygdalus و در 2 زیر جنس Amygdalus و Dodecandra تقسیم­بندی کردند که مجموعاً شامل 26 گونه می­باشند.

در زیر جنس Amygdalus گیاهان به صورت درخت یا درختچه­ای، بدون خار یا کم و بیش خاردار هستند و دارای برگ­هایی هستند که در جوانه بر روی هم تا خورده (Conduplicate) و تعداد پرچم های گل حدود ۲۰ تا ۳۰ و یا بیشتر است، هیپانتیوم استکانی یا نیم کروی است و قاعده آن هیچ وقت برجسته نیست.

در زیر جنس Dodecandra گیاهان بصورت درختچه ای کوچک هستند که دارای خار فراوان می باشند، بطوریکه شاخه های جوان نیز بصورت خارهای محکم درآمده اند. برگ ها در جوانه از دو حاشیه سطح فوقانی برگ بطرف رگبرگ اصلی روی هم پیچ خورده اند (ConVolvulate)، گل ها حداکثر ۱۷ پرچم دارند. هیپانتیوم استوانه ای است و گاهی در قاعده برجسته است. رده بندی گونه های وحشی بادام که توسط (1996) Browicz and Zohary صورت پذیرفته در ادامه آورده شده است:

Genous : Amygdalus (L.)

I – Sub-genous: Amygdalus

• Section : Amygdalus (Syn : Euamygdalus Spach )

 a-Groupe species : Communis

• communis L. [include A. korshinskyi (Hand-Mazz.) Bornm]
• trichamygdalus (Hand.-Mazz.) Woronow
• fenziliana (Fritsch) Lipsky
• webbii (Spach)
• haussknechtii (Schneider) Bornm.
• browiczii Freitag[ include A. zabulica Seraf]
• kuramica Korsh.
• bucharica Korsh.

9- A. tangutica (Batalin) Korsh. (include A. dehiscens Koehne)

b-Groupe species: Orientalis

10- A. orientalis Duhamel.

11- A. graeca Lindl

12-A. elaeagnifolia (Spach) (include A. leiocarpa Boiss.)

13-A. kotschyi Boiss. & Hohen.

14-A. carduchorum Bornm.

15- A. mongolica Maxim.

)ii) Section : Chamaeamygdalus Spach

16- A. mana L.

17- A. georgica Desf.

18- A. ledebourniana Schlecht.

19-  A. petunnikovii Litv.

• Section : Spartioides Spach

 20- A. arabica Olivier (include A. agrestis Boiss)

21- A. scoparia Spach

II- Sub genous : Dodecandra (Spach) Browicz (Syn.: Lycioides Spach)

 22- A. lycioides Spach, (Syn. A. horrida Spach)

23- A. spinosissima Bunge.(include A. turcomanica Lincz).

24- A. eburnea Spach

25-A. brahuica Boiss.( include: A. afghana Pachom).

26- A. erioclada (Bornm.)

بعدا (1998) ,Socias i Company گونه های وحشی بادام را وابسته به جنس Prunus دانست و آنها را در یک زیر جنس (Amygdalus) و دو سری Icosandrae و Dodecandra تقسیم کرد که مجموعاً شامل ۲۴ گونه می باشند. او کلیه گونه های بادام را در قالب جنس Prunu تقسیم بندی و نام گذاری کرد.

رده بندی گونه های وحشی بادام که توسط (1998) Socias i Company صورت پذیرفته در ادامه آورده شده است:

Genous : Prunus L. (1735)

 Sub-genous: Amygdalus (L.) Focke

 Serie: lcosandrae Spach (1843)

 (Syn. : Subgen. Amygdalus Browicz and Zohary)

• Section: Euamygdalus Spach (1843)

(Syn.: Sect. Amygdalus Browicz and Zohary)

Groupe Amygdalus

1- P. amygdalus Batsch (1801)

(Syn. : Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill., Prunus communis (L.) Arcang, Prunus dulcis (Mill.) D.A. Webb). II incorpore P. korshinskyi Hand Mazz.)

2-  P. trichamygdalus Hand-Mazz. (1913)

(Syn.: Amygdalus trichamygdalus (Hand.-Mazz.) Woronow)

3- P. fenziliana Fritsch (1892)

(Syn.: Amygdalus fenziliana (Fritsch) Lipsky)

 4- P webbii (Spach) Vierh. (1915)

(Syn.: Amygdalus webbii Spach, Amygdalus salicifolia Boiss. and Bal)

5-P haussknechtii Schneider (1905)

(Syn.: Amygdalus haussknechtii (Schneider) Bornm.)

6- P. zabulica (Seraf) SIC, comb. nov. (1996)

(Syn.: Amygdalus zabulica Seraf). II incorpore Amygdalus browiczii Freitag)

 7- P. kuramica (Korsh.) Kitam. (1960)

(Syn. : Amygdalus kuramica Korsh.)

• bucharica (Korsh.) Hand-Mazz. (1913)

(Syn. : Amygdalus bucharica Korsh.)

9-P. tangutica (Batal.) Koehne (1912)

(Syn. : Amygdalus tangutica (Batal.) Korsh.)

 Groupe Orientalis

10- P. argentea (Lam.) Rehd. (1922)

(Syn.: Amygdalus orientalis Duhamel, Amygdalus argentea Lam.)

11- P. discolor (Spach) Schneider (1905)

(Syn.: Amygdalus graeca Lindl., Amygdalus discolor (Spach) Roemer)

12- P. elaeagnifolia (Spach) E. Murray (1969)

 (Syn.: Amygdalus elaeagnifolia Spach, Amygdalus kermanensis Bornm.)

13- P kotschyi (Boiss. and Hohen) Náb. (1923)

 (Syn.: Amygdalus kotschyi Boiss. and Hohen.)

14-P carduchorum (Bornm) Meikle (1965)

 (Syn.: Amygdalus carduchorum Bornm).

15- P. mongolica Maxim. (1879)

(Syn.: Amygdalus mongolica (Maxim) Ricker)

 (ii) Section : Chamaeamygdalus Spach (1843)

16- P. mana (L.) Stokes (1812)

)Syn. : Amygdalus mana L., Prunus tenella Batsch). II incorpore: P. georgica Desf).

1. ledebouriana (Schlecht.)

17- P. petunnikovii (Litv.) Rehd. (1926)

(Syn. :Amygdalus petunnikovii Litv.)

 (iii) Section : Spartioides Spach (1843)

18- P. arabica (Olivier) Meikle (1967)

(Syn.: Amygdalus arabica Olivier, Amygdalus spartioides Spach, Prunus spartioides (Spach) Schneider

 (Syn.: Amygdalus scoparia Spach)

19- P. scoparia (Spach) Schneider (1905)

Serie: Dodecandra Spach (1843)

 (Syn. : Lycioides Spach)

20- P. lycioides (Spach) Schneider (1906)

(Syn. : Amygdalus lycioides Spach)

21- P. spinosissima (Bge.) Franch. (1883(

)Syn. : Amygdalus spinosissima Bge.)

22- P. eburnea (Spach) Aitch. and Hemsley (1886)

(Syn. : Amygdahs eburnea Spach, Amygdalus spathulata Boiss.)

 23- P. brahuica (Boiss.) Aitch. and Hemsley (1886)

(Syn. : Amygdalus brahuica Boiss.)

24- P. erioclada (Born.) SIC, comb. nov. (1996)

(Syn. : Amygdalus erioclada Born)

به اعتقاد وی، گونه های ذیل جزء زیر جنس AmygdaluS قرار نمی گیرند:

1- Prunus persica (L.) Batsch (1801)   هلو

2- Prunus davidiana (Carr.) Franch. (1872)

 

Zohary, (1998) با رد نظر Socias I Company, (1998)، بر عقیده Browicz and Zohary (1996) مبنی بر مستقل بودن جنس Amygdalus از سایر گونه­های جنس Prunus تأکید کرد، به عقیده او گونه­های بادام مشخصاً در یک گروه طبیعی قرار می­گیرند که از سایر درختان میوه هسته­دار متعلق به خانواده رزاسه جدا می­باشند. به طوری که گونه­های بادام فقط در مرکز و جنوب غرب آسیا پراکنده شده­اند. همچنین به عقیده وی، اینکه بادام قادر به تلاقی با سایر گونه­های جنس Prunus است از نظر گیاه­شناسی دلیل خوبی برای قرار دادن آن در قالب جنس Prunus نیست، ضمن آنکه قرار دادن گونه­های بادام در یک جنس مستقل، تشخیص و تفکیک آنها را از سایر گونه­های جنس Prunus تسهیل می­بخشد.

شناسایی برخی از گونه­های وحشی موجود در آسیای مرکزی و چین بسیار مشکل است، چرا که تنوع مرفولوژِکی (Variabi;ity morphological) آنها با بومی شدن جغرافیایی (Geographical localization) متفاوت شده است (مثل P. tangutica). همچنین در مناطق بیابانی با بارندگی کم از جنوب غرب آمریکا تا شمال مکزیک گونه­های مختلفی از جنس Prunus یافت می­شوند که شباهت زیادی به بادام دارند، ولی امروزه آنها را جزء آلوها می­دانند. از آن جمله می­توان به گونه­های ذیل اشاره نمود (Fellipe, 2000).

1. P. fasciculata در کالیفرنیا
2. P. anderson در نودا
3. P. glandulosa در تگزاس
4. P. fasciculata
5. P. macrophylla
6. P. halardli

بادام را به واسطه دارا بودن اگزوکارپ خشک و کم و بیش خزی و یا گاهی صاف که پس از رسیدن از یک سمت شکافته می­شود و همچنین به دلیل سوراخ­دار و شیاردار بودن اندوکارپ آن، از آلو متمایز می­سازند (ثابتی، 1344).

برخی محققین نظیر Rickler (1972) و Serafimove (1975) معتقدند که لازم است خصوصیات گونه­های بادام وحشی مورد بررسی مجدد قرار گیرد تا تعداد گونه­های موجود از حدود 40-30 عدد به 12 عدد کاهش یابد. در این صورت شاید تمام گونه­های مربوط به گروه Spartioides در یک گونه قرار گیرند و در گروه Euamygdalus نیز روی هیبریداسیون بین گونه­ای و تغییراتی که در اثر انتشار جغرافیایی در بین گیاهان ایجاد شده، توجه بیشتری می­بایست معطوف داشت.      

شناسایی گونه­های وحشی بادام در ایران با استفاده از مشخصات مورفولوژیکی

راهنمای شناسایی 20 گونه وحشی بادام ایران، به همراه شاخصه­های گیاه­شناسی آنها توسط ثابتی به شرح زیر تعیین گردید (ثابتی، 1344):

انشعابات بی­خار

دمبرگ 3-2 سانتیمتر، پهنک 3×9 سانتیمتر A. communis

دمبرگ 5 میلیمتر، پهنک و شفت سبز 2×4 سانتیمتر A. trichamygdalus

پهنک و شفت کبود، 3/0×5/2 سانتیمتر A. glauca

دمبرگ 7 میلیمتر، شاخه­های شیاردار A. Arabica

شاخه­های گرد A. scoparia

انشعابات کم و بیش خاردار

دمبرگ کوتاه، پهنک بیضی نیزه­ای 4/0×5/2 سانتیمتر A. keredjensis

پهنک واژ تخم مرغی پهن A. podperae

دمبرگ یک سانتیمتر، پهنک بیضی تا نیزه­ای 3-5/2×5/1-1 سانتیمتر A. korshinski    

انشعابات خاردار

دمبرگ 15 میلیمتر، پهنک بیضی تا نیزه­ای 2×8 سانتیمتر A. fenzliana

دمبرگ 10 میلیمتر، پهنک کشیده و نیزه­ای 9/0-6/.×5/4-3 سانتیمتر A. webbii

دمبرگ 5 میلیمتر، پهنک واژ تخم مرغی اسپاتولی کرکدار 3-5/1×4-3 سانتیمتر A. orientalis

پهنک بیضی کشیده صاف 7/0×5/2 سانتیمتر  A. urumiensis

بی دمبرگ، پهنک باریک، پهنک نیزه­ای باریک 6/0×4 سانتیمتر A.carduchorum

پهنک نیزه­ای کشیده 1-4/0×5/3-5/1 سانتیمتر A. kotschyi

پهنک اسپاتولی کبود 4/0×2-1 سانتیمتر A. eburnean

پهنک نیزه­ای کشیده سبز 5/0-2/0×3-5/1 سانتیمتر A. lycioides

پهنک بیضی یا تخم مرغی، پهنک بیضی 5/0×5/1 سانتیمتر A. erioclada

پهنک بیضی کشیده 5/1×5 سانتیمتر A. hausskonechtii

پهنک متنوع سبز 6/0-5/0×2-5/1 سانتیمتر A. elaeagnifolia

پهنک واژ تخم مرغی کبود 5/0-4/0×3-2 سانتیمتر A. spinosissima

به عقیده خاتم­ساز (1371)، گوناگونی در اندازه و کرک برگ­ها در مناطق اکولوژیکی مختلف، شناسایی و تفکیک گونه­های بادام را از یکدیگر مشکل می­سازد و برای شناسایی دقیق­تر و آسان­تر، بهتر است نمونه با میوه کاملاً رسیده تحت مطالعه قرار گیرد. او گسترش اصلی جنس بادام در ایران را در منطقه رویشگاهی ایرانو- تورانی دانست و آن را یکی از عناصر اصلی آن منطقه محسوب نمود.

به عقیده او در ایران، گونه­های موجود در غرب و در شرق تنوع فراوانی دارند. او شاخصه­های گیاه­شناسی 21 گونه وحشی بادام ایران را تعیین کرد. ضمن اینکه گونه­های A. keredjensis و A. podperae که ثابتی آنها را توصیف کرده بود را به همراه گونه­های A. mozaffarianii، A. yasujensis، A. kamiaranesis، A. iranshahri را به عنوان هیبریدهای بادام­های وحشی ایران معرفی می­کند. همچنین او گونه­های A. elaegnifolia، A. glauca، A. reticulate، A. wendelboi، A. eburnea، Alycioides، A. haussknechtii و A. pabotti را به عنوان گونه­های اندمیک ایران مشخص نمود (خاتم­ساز، 1371).

راهنمای شناسایی 21 گونه وحشی بادام ایران به همراه شاخصه­های گیاه­شناسی آنها توسط خاتم­ساز (1371) به شرح زیر تعیین گردید:

درخت یا درختچه، خاردار یا بدون خار، دارای شاخه­های کوتاه (براکی بلاست) یا فاقد آن، برگ­ها در جوانه و اوایل سبز شدن تا شده، یا از حاشیه به طرف رگبرگ اصلی پیچ خورده، متناوب، خزان­کننده، دمبرگ معمولاً دارای غده، گل­ها قبل از باز شدن برگ­ها ظاهر می­شوند. منفرد یا دوتایی، چسبیده یا با دمگل کوتاه، هیپانتیوم استکانی، نیم کروی و یا استوانه­ای. گلبرگ­ها سفید یا صورتی. میوه شفت، برون­بر معمولاً کرکدار یا به ندرت بدون کرک، هسته نرم و صاف یا با شیارها و چاله­های متفاوت، دانه شیرین یا تلخ.

1. درخت یا درختچه، بدون خار یا کم و بیش خاردار، برگ­ها در جوانه تا شده، به طوری که دو حاشیه برگ روی هم قرار گرفته (این حالت در برگه­های جوان نیز قابل رؤیت است)، پرچم­ها 20 تا 30 و گاهی بیشتر، هیپانتیوم استکانی یا نیم کروی که قاعده آن هیچ­وقت برجسته نیست. زیر جنس Amygdalus

- درختچه کوچک، دارای خار فراوان، به طوری که شاخه­های جوان به صورت خارهای محکم درآمده است. برگ­ها در جوانه و در مراحل اول رشد، از دو حاشیه سطح فوقانی برگ به طرف رگبرگ اصلی پیچ خورده، پرچم­ها حداکثر 17، هیپانتیوم استوانه­ای و گاهی در قاعده برجسته. زیر جنس Dodecandra

- درختچه کم و بیش خاردار، شاخه­های جوان سبز و باریک، شاخه­های کوتاه (براکی بلاست) وجود دارد. برگ­ها تا پاییز باقی می­مانند. هیپانتیوم استکانی – استوانه­ای، تعداد پرچم­ها متغیر و به طور کلی دارای صفات مشترک بین A. scoparia و یک گونه دیگر. دو رگ­ها Hybrids

2. شاخه­های کوتاه (براکی بلاست) به فراوانی موجود است. شاخچه­ها (Ramuli) خاردار یا بدون خار، برگ­ها تا پاییز باقی می­مانند. مانند هیپانتیوم استکانی

- شاخه­های کوتاه به هیچ­وجه وجود ندارد. شاخچه­ها سبز رنگ، بدونه خار. برگ­ها معمولاً قبل از تابستان خزان می­کنند. هیپانتیوم نیم کروی

3. درخت یا درخت کوچک، خار هرگز وجود ندارد.

- درخت کوچک یا درختچه، خاردار یا کم و بیش خاردار

4. برگ­ها تخم مرغی، نیزه­ای با حاشیه اره­ای، میوه درشت با طول بیش از 25 میلیمتر A. communis

- برگ­ها بیضی با حاشیه هلالی، میوه کوچکتر، حداکثر به طول 22 میلیمتر

5. دمبرگ­ها کوتاه، به طول تا 5 میلیمتر، میوه­ها تخم مرغی مورب، پخ، به طول 22 میلیمتر و به عرض 15 میلیمتر، دارای کرک­های خاکستری، هسته قایقی، سوراخ­دار A. trichamygdalus

- دمبرگ­ها بلندتر، به طول 14-10 میلیمتر، میوه بیضی، برجسته، به طول 20-15 و به عرض 13-10 میلیمتر، دارای کرک­های زرد، هسته بیضی، چاله­دار با تعدادی شیار کوچک در قاعده A. wendelboi

6. برگ­ها دارای دمبرگ به طول 15-8 میلیمتر

- برگ­ها بدون دمبرگ یا با دمبرگ بسیار کوتاه کمتر از 5 میلیمتر

7. برگ­ها بیضی یا بیضی تخم مرغی با قاعده گوه­ای، دمبرگ کوتاه حداکثر 8/0 تا یک سانتیمتر، هسته بیضی برجسته، بدون شیار طولی مشخص A. korshinski

- برگ­ها بیضی کشیده با قاعده گرد، دمبرگ 5/1-1 سانتیمتر هسته پخ، دارای دو شیار طولی مشخص A. fenzliana

8. شاخچه­های جوان کرکدار یا کم و بیش دارای کرک

- شاخچه­های جوان کاملاً بدون کرک

9. میوه درشت به طول 35-25 میلیمتر و به عرض 22-15 میلیمتر، دمگل ضخیم و بلند تا حداکثر 7 میلیمتر، قاعده برگ­ها گوه­ای، شبکه رگبرگ­ها روی برگ کاملاً مشخص، A. HAUSSKENCHITII

- میوه کوچکتر به طول 22-15 میلیمتر و به عرض 15-10 میلیمتر، دمگل بسیار کوتاه و تقریباً چسبیده، قاعده برگ­ها چسبیده و یراق­ساز

10. شاخچه­های جوان دارای کرک­های نمدی انبوه سفید a. ORIENTALIS

- شاخچه­های جوان کم و بیش کرکدار که ممکن است بعد از بین برود.

11. دو طرف برگ بدون کرک یا دارای کرک­های کم خاکستری، میوه بدون کرک یا دارای کرک­های کم

- دو طرف برگ دارای کرک­های پشمی زرد، میوه به طول 22-15 میلیمتر، بیضی، دارای کرک­های انبوه پشمی زرد A. kotschyi

12. میوه تقریباً کروی، دارای کرک­های مخملی خاکستری، به طول 15-10 و به عرض تا 12 میلیمتر، هسته کمی پخ، صاف و نرم، گاهی دارای چاله و خطوط کم عمق A. carduchorum

- میوه تخم مرغی، بدون کرک یا دارای کرک­های بسیار کوتاه، به طول تا 22 میلیمتر و عرض تا 16 میلیمتر، هسته کاملاً پخ، چاله­دار A. pabotii

13. شاخه­های سال گذشته زرد براق، برگ­ها به طول 18 و عرض 8 میلیمتر با قاعده یراق ساز، هسته چاله­دار، در قاعده دارای شیارهای کوچک A. elaeagnifolia

- شاخه­های سال قبل قهوه­ای خاکستری تیره، برگ­ها به طول 10-5 و عرض 5-3 میلیمتر با قاعده گوه­ای، هسته در انتها چاله­دار و در قاعده مشبک A. glauca

- شاخچه­ها و برگ­ها سبز

15. شاخچه­های سال گذشته با مقطع گرد، گل­ها درشت به قطر تا 25 میلیمتر، کرک

میوه باقی می­ماند، هسته زرد کاهی A. scoparia

- شاخچه­های سال قبل با مقطع زاویه­دار، قطر گل حداکثر 17 میلیمتر، میوه اول کرکدار و بعد کرک­ها کمتر می­شود، هسته قهوه­ای A. Arabica

16. خارها و شاخچه­های جوان پوشیده از کرک­های نمدی سفید A. erioclada

- خارها و شاخچه­های جوان بدون کرک یا دارای کرک­های کم و پراکنده

17. هیپانتیوم کرکدار، برگ­ها آبی مایل به خاکستری یا سبز مایل به زرد، نوک برگ­ها کند یا دارای دندانه بی­قاعده A. eburnean

- هیچانتیوم بدون کرک، برگ­ها سبز، نوک برگ­ها کشیده یا تیز

18. قاعده برگ­ها گوه­ای باریک، دمبرگ­ها مشخص

- برگ­ها چسبیده، دمبرگ وجود ندارد.

19. برگ­ها بیضی کشیده با حاشیه هلالی اره­ای، گل­ها درشت، به قطر تا 25 میلیمتر، هیپانتیوم استوانه­ای پهن، قاعده متورم نیست، میوه بیضی کشیده تا تخم مرغی، شاخه­های سال گذشته سفید تا خاکستری A. nairica

- برگ­ها قاشقی کشیده، واژ تخم مرغی کشیده و یا نیزه­ای با حاشیه ساده یا دندانه­های کوچک اره­ای، گل­ها کوچک حداکثر تا 15 میلیمتر با قاعده متورم، میوه کروی تا تخم مرغی، شاخچه­های سال گذشته خاکستری A. spinosissima

20. برگ­ها بیضی کشیده یا واژ نیزه­ای و یا واژ تخم مرغی، سطح فوقانی و تحتانی برگ دارای کرک­های کوتاه زرد، میوه به طور بی­قاعده کروی، اثر خطوط هسته بر روی میوه به طور محسوس مشخص، هسته دارای شیارهای عمیق، در قاعده و در انتها مشبک A. brahuica

- برگ­ها خطی تا نیزه­ای، سطح فوقانی برگ بدون کرک، سطح تحتانی برگ بدون کرک یا با کرک­های بسیار اندک در روی رگبرگ اصلی، میوه تخم مرغی تا تخم مرغی پهن، اثر خطوط هسته روی میوه مشخص نیست، هسته دارای شیارها و شبکه عمیق نیست A. LYCIOIDES

مظفریان (1383) سپس کلید شناسایی 21 گونه مختلف جنس Amygdalus موجود در ایران را مجدداً مورد بررسی قرار داد. او گونه­های مختلف بادام را در قالب جنس  Genous: Amygdalus (L.) در نظر گرفت، همچنین او گونه­های a.، Aelaegnifolia، A.g;auca، A.kotschy، A.reticulata، A.wendelboi، A.eburnea، A.lycioides، haussknechtii، A.urumiensis و A.pabotti را به عنوان گونه­های اندمیک ایران مشخص نمود. ضمن اینکه او  گونه A. urumiensis را توصیف نمود که قبلاً خاتم­ساز (1371) آن را مترادف گونه A. nairica دانسته بود (مظفریانف 1383).

. هیپانتیوم به شکل استوانه­ای پهن (استکانی) یا کروی – استکانی، پرچم­ها بیشتر از 20 عدد، برگ­های جوان به صورت طولی تا شده، شاخچه­ها (Ramuli) بدون خار یا تقریباً خاردار شونده می­باشند. زیر جنس Amygdalus

2. هیپانتیوم به شکل استوانه­ای پهن (استکانی)، شاخچه­ها بی­خار یا تقریباً خاردار شونده، شاخه­های کوتاه (براکی بلاست) متعدد
3. شاخچه­های بی­خار، برگ­ها درشت با دمبرگ بلند
4. برگ­ها تخم مرغی – سر نیزه­ای، سر نیزه­ای یا بیضوی، با لبه­های دندانه اره­ای تیز دندانه­دار. میوه درشت، هسته درشت، گاهی به طول 5 سانتیمتر، فشرده، حفره حفره­دار A. communis
5. برگ­ها بیضوی یا واژ تخم مرغی با لبه­های کنگره­ای، میوه و هسته کوچکتر، حداکثر به طول تا 22 میلیمتر
6. دمبرگ­ها کوتاه، به طول تا 5 میلیمتر، میوه­ها تخم مرغی مورب، به طول 22 و به عرض 15 میلیمتر، شاخه­های مسن و با عدسک­های کوچک و متعدد A. trichamygdalus
7. دمبرگ­ها بلند، به طول (6-1) 14-10 میلیمتر، میوه بیضوی، به طول 19-15 و به عرض 13-11 میلیمتر، شاخچه­های مسن خاکستری شونده تقریباً درخشان A. wendelboi
8. شاخچه­ها کم و بیش خاردار شونده، یا تقریباً خاردار شونده، برگ­ها غالباً کوچک و بدون دمبرگ (پهنک با قاعده ممتد و دمبرگ تغییر یابنده) به ندرت دمبرگ­دار
9. شاخچه­های جوان با کرک­های نمدی سفید انبوه برگ­ها در هر دو سطح با کرک­های نمدی سفید، با رأس نوک تیز یا نوک کند A. orientalis
10. شاخچه­های جوان بی­کرک یا با کرک­های به اشکال دیگر
11. برگ­ها مشخصاً دمبرگ­دار، هیچگاه بدون دمبرگ نیستند.
12. لوله کاسه گل توسط فلس­های تخم مرغی پهن، منقاردار و پشمالو پوشیده شده، برگ­ها اغلب بیضوی یا تخم مرغی – بیضوی. هسته تخم مرغی پهن، فقط تقریباً فشرده A. korshinski
13. لوله کاسه گل عریان
14. برگ­ها به طول تا 8 سانتیمتر A. fenzliana
15. برگ­ها به طول تا 5/2 سانتیمتر A. urumiensis
16. برگ­ها با قاعده ممتد، بدون دمبرگ یا تقریباً بدون دمبرگ
17. سراسر گیاه بدون کرک، برگ­ها به طول 10-5 و به عرض 5-3 میلیمتر، بیضوی، تخم مرغی – سر نیزه­ای یا واژ تخم مرغی، با سطح فوقانی مشخصاً مشبک، سطح تحتانی کمی مشبک، عموماً روی شاخه­های کوتاه به طور گروهی A. reticulate
18. حداقل شاخه­های جوان یا سطح تحتانی برگ­ها کرکدار
19. شفت مشخصاً فشرده
20. شفت به طول بیش از 2 سانتیمتر، برگ­ها بیضوی باریک یا گاهی واژ تخم مرغی، یا قاعده ممتد، تقریباً بدون دمبرگ، هر دو سطح بدون کرک و یا کم و بیش کرکدار A. haussknechtii
21. شفت به طول 18 میلیمتر، برگ­ها بیضوی باریک، تقریباً بدون دمبرگ، یا با دمبرگی به طول 3-2 میلیمتر A. paboti
22. شفت فقط کمی فشرده
23. شفت جوان کرکدار، خاکستری شونده، برگ­ها تخم مرغی – سر نیزه­ای یا برگ­های مستطیلی A. elaeagnifolia
24. شفت جوان با کرک­های بلند، و جدای زرد – قهوه­ای شونده، برگ­ها سر نیزه­ای
25. برگ­ها در هر دو سطح با کرک­های انبوه خاکستری زرد شونده A. kotschyi
26. برگ­ها سبز بی­کرک یا کم و بیش با کرک­های فشرده A. carduchorum
27. هیپانتیوم کروی – استکانی، شاخچه­های ترکه­ای، فاقد خار و شاخه­های کوتاه
28. شاخچه­ها، برگ­ها و میوه شفت به رنگ سبز کلمی A. glauca
29. شاخچه­ها آشکارا گوشه­دار، درختچه­ای به ارتفاع تا 5/2 متر A. Arabica
30. شاخچه­ها استوانه­ای، درختچه یا درختی کوتاه، به ارتفاع تا 6 متر A. scoparia
31. هیپانتیوم استوانه­ای باریک، پرچم­ها تا 17 عدد، برگ­های جوان به بیرون لوله شده، شاخچه­ها قویا خاردار، زیر جنس Dodecandra
32. خارهای جوان و شاخچه­های مسن با کرک­های نمدی – سفید A. erioclada
33. خارهای بی کرک، شاخچه­های جوان بی کرک یا کرکدار، خاکستری
34. هیپانتیوم کرکدار، برگ­ها به رنگ سبز کلمی A. eburnean
35. هیپانتیوم بی کرک، برگ­ها سبز رنگ
36. هسته مشبک، شیاردار، شفت با آرایش هسته آشکار A. brahurica
37. هسته­ها در قسمتی یا کمی یا کاملاً با شیارهای طولی یا گاهی تقریباً صاف، شفت یا آرایش هسته ناپیدا

20- برگ ها خطی سریزه ای ، بعرض 4-2میلی متر A.lycioides

20- برگ های قاشقی باریک ، واژه تخم مرغی ، بیضوی یا سر نیزه ای، بعرض 10-4 میلی متر A. spinosissima

اخیرا 2 گونه وحشی جدید به نام های A. kurdistanica و A. orazii نیز در غرب ایران شناسایی شده اند.

(Attar et ., 2009)

گزارشات متعددی نیز از بررسی گونه های وحشی بادام در ایران وجود دارد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:

بادام یکی از قدیمی ترین درختانی است که بیش از 21 گونه آن در نقاط سردسیری و نیمه سردسیری ایران شناسایی و گزارش شده است (Rahimei , 2002). وجود گونه های وحشی بادام در ایران و چگونگی پراکنش آنها در مناطق مختلف ایران تعیین شده است . (Imani et al.2006).

مشخصات گیاه شناسی 12 گونه وحشی بادام موجود در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار گرفته اند این گونه ها A. pabotti , A. urmiensis , A. orientalis , A. communis , A. trichamygdalus , A. fenzliana , A. korshinsky , A. carduchorom , A. kotschyi , A. Arabica , A. nairica , A. lycioides  بودند ( صیامی ، 1381 ).

پراکنش 11 گونه وحشی بادام در استان آذربایجان غربی تعیین گردیده است، این کونه ها شامل A. pabotti , A. urmiensis , A. orientalis , A. communis , A. eburnean , A. trichamygdalus , A. fenzliana , A. korshinsky , A. kotschyi , A. Arabica , A. nairica , A. lycioides  بودند (Hasanzadeh-Gorttapeh et al. 2006) .

پراکنش و تنوع 10 گونه وحشی بادام در استان چهارمحال و بختیاری نیز مورد بررسی قرار گرفته است که شامل A. kotschyi , A. scoparia , A. Arabica , A. orientalis , A. elaegnifolia , A. hausskonechtii , A. reuteri , A. lycioides , A. salicifolia , A. erioclada می باشد  ( اعتمادی شلمزاری و اسدی بروجنی 1380)

گونه های وحشی بادام استان کرمانشاه شامل A. lycioides , A. eburnean , A. hausskenchtii , A. scoparia  جمع آوری و معرفی گردیده اند. ( زندی و موسوی نژاد 1372 ).

همچنین بررسی عوامل موثر بر پراکنش گونه بادام کوهی A. scoparia در دو منطقه مختلف استان فارس به انجام رسیده است. ( الوانی نژاد و مروی مهاجر 1378 ).

بررسی اکولوژیک جوامع گیاهی گونه های طبیعی بادام A. scoparia , A. elaegnifolia وA. eburnean در استان کرمان صورت گرفته است (ایران­نژاد پاریزی و جوانشیر، 1374).

در تحقیق دیگری شاخصه­های فیزیولوژی 2 گونه بادام وحشی A. ??????، A. scoparia در استان چهارمحال و بختیاری مورد ارزیابی قرار گرفته است (Rahi et al., 2004).

جمع­آوری، کاشت و بررسی خصوصیات 10 گونه بادام وحشی A. scoparia و elaeagnifolia، A. lycioides، A. ecurnea، A. trichamygdalus، A. korshinski، A. fenzliana، A. reticulata، A. glauca و A. erioclada که از استان­های فارس، لرستان، یزد، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی جمع­آوری شده بودند، در ایستگاه میان جنگل فسا (فارس) به انجام رسیده است. این گونه­ها با استفاده از روش Insitu conservation نگهداری می­شوند و بیشترین تراکم در مناطق مختلف مربوط به گونه­های A. scoparia، A. elaegnifolia، A. lycioides و A. eburnean گزارش شده است (صفایی، 1380).

 همچنین خصوصیات مرفولوژیکی میوه، مغز و برگ 4 گونه وحشی بادام در استان چهارمحال و بختیاری به انجام رسیده است. از نظر سطح مرفولوژیکی، عرض برگ اختلاف معنی­داری را بین چهار گونه نشان داد. وابستگی میوه و مغز آن نسبتاً مشابه درجه بالایی از تشابه ساختمانی (Homoplasy) توصیف شده در جنس Prunus بود (Zeinalabodini, 2007b).

بررسی میکرو مورفولوژی 21 گونه وحشی بادام از لحاظ کرک (Trichome) موجود بر روی سطح میوه (Drupe) صورت پذیرفته است (Vafadar et al., 2010).                                              

شناسایی گونه­های وحشی بادام در سایر کشورها با استفاده از مشخصات مورفولوژیکی

در بانک ژن بادام­های وحشی در شهر زاراگوزای اسپانیا، تعداد 4 گونه وحشی افغانستان، 2 گونه وحشی ایران، 2 گونه وحشی اسپانیا و یک گونه وحشی ایتالیا جمع­آوری و نگهداری می­شوند. این گونه­ها شامل A. spinosisma، A. bucharica، A. kuramica، A. scoparia، A. zabulica، A. webbii، A. fenzliana و A. brahuiea می­باشند 9Espiau et al., 2002).

در بانک ژن موجود در کشور سوریه (ICARDA-IPGRI arboretum) نیز تعداد 4 گونه وحشی بادام شامل گونه­های A. arabica، A. orientalis، A. spartioides و A. korshinski نگهداری می­شوند.

پراکندگی گونه وحشی A. webbii در یونان، بلغارستان، یوگسلاوی سابق تا جنوب ایتالیا گزارش شده است (Grasselly and Duval, 1997).

خویشاوندی بین A. webbii و A. communis در ایتالیا مورد ارزیابی قرار گرفته است  (Godini, 2000).

بررسی و تعیین صفات مرفولوژیکی و باغبانی بادام­های وحشی A. orientalis و A. turcomanica در منطقه آناتولی کشور ترکیه به انجام رسیده است (AK et al., 2001).

در استپ­های جنوبی و مرکزی روسیه و همچنین از بالکان تا نواحی ترکمنستان وجود گونه وحشی A. nana گزارش شده است (Kester and Assay, 1975).

در کشور ارمنستان گونه­های وحشی بادام از قبیل A. urartu، A. giarmiesis، A. grossheimii، A. pseudocommunis، A. bordzilowsky، A. popovii، A. zangezura و A. pseudopersica شناسایی و توصیف شده­اند (Ghandelian and Barseghian, 1997).

پراکنش دو گونه A. fenziliana و A. nairica نیز در این کشور به انجام رسیده است (Berseghian, 1999).

گونه وحشی A. bucharica در ازبکستان و تاجیکستان گزارش شده است (Grasselly and Duval, 1997).

گونه­های وحشی بادام A. bucharica، A. kuramica و A. spartioides در افغانستان نیز شناسایی شده است (Grasselly and Duval, 1997).

گونه­های وحشی بادام شامل A. pedunculata، A. MONGOLICA و a. TANGUTICA در غرب چین و مغولستان شناسایی گردیده­اند (Kaster and Gradziel, 1996; Browicz, 1974).

در کشور امارات متحده عربی وجود گونه A. Arabica گزارش شده است، گزارشاتی از وجود این گونه در کشورهای اردن و فلسطین نیز وجود دارد.

در کشور لبنان در سال 1932 وجود 6 گونه وحشی بادام شامل A. communis، A. korshinskyi، A. orientalis، A. agrestis، A. kotschyi و A. lycioides گزارش شده، ولی در حال حاضر گویا تنها 3 گونه A. communis، A. korshinskyi و A. orientalis یافت می­شوند (Talhouk et al, 1997).