ریزازدیادی مرکبات
به کشت بذور ، جنین، اندام، بافت، سلول و پروتولاست های گیاهان عالی ، در محیط غذایی سترون شده، کشت شده درون شیشه ای (In vitro culture) یا اصطلاحا کشت بافت گیاهی (Plant tissue culture) گفته می شود. سیستم های کشت بافت گیاهی به عنوان سیستم های الگو (Model) برای بررسی های گوناگونی فیزیولوژیکی ، زیست شیمیایی، ژنتیکی و مشکلات ساختاری گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد. فنون کشت بافت گیاهی معمولا به عنوان ابزاری جهت ازدیاد رویشی گیاهان مهم از نظر اقتصادی و فرآورده هایی که استفاده تجاری در آینده دارند، به کار می رود. از اواخر دهه 1950 توجه به پژوهش های آزمایشگاهی و کشت بافت آغاز شد. این پژوهش ها در دهه 1970 شتاب بیشتری گرفت. در حال حاضر، ریزازدیادی و تهیه گیاهان عاری از ویروس از مریستم و تحمک، اعم از تلقیح شده و یا تلقیح نشده متداول است. تمام پژوهشگران استفاده از مواد گیاهی و بافتی را که قدرت تولید سلول های رویانزا را دارند، برای برنامه های بهنژاد ، جنین زایی و ریزازدیادی لازم می دانند. جداسازی تخمک از میوه های نارس و کاشت آنها روی محیط کشت پایه MT و بهره گیری از ترکیباتی مثل عصاره جو(Malt extract) ، گلوتامین (Glutamine) و یا بنزیل آدنین (BA) برای جوانه زنی تخمک و تولید پینه های رویانزا (Embryogenic) مفید است. هم چنین در بعضی اراقام مرکبات ، امکان ریز ازدیادی با کاشت قطعات ساقه به طول 5/0 سانتی متر ، قطعات برگ و نیز ریشه در روی محیط کشت MS با بهر گیری از هورمون های رشد، فراهم شده است. صنعت کشت بافت گیاهی در حال گسترش بوده طوری که گیاهات تولید شده از این طریق در سال 1993 به 663 میلیون و در سال 1997 به 800 میلیون گیاه رسیده است. قابل پیش بینی است که این رقم در سال 2002 به بیش از یک میلیارد گیاه رسیده باشد.
گیاهان مورد استفاده جهت تهیه ریز نمونه کشت بافتی در گلخانه نگهداری می شوند. این گیاهان هرس شده به تولید جست های جدید و شاخه های بلند (به طول 20 سانتی متر) ، تحریک می شوند. از این شاخه ها به عنوان منبع تهیه ریز نمونه استفاده می شود. بعد از حذف برگ ها ، شاخه ها با غلظت های مختلفی از مواد گند زدای سطحی چون هیپوکلریت سدیم در مدت زمان مشخصی ضد عفونی شده و سپس چند بار با آب مقطر شستشو داده می شود. ریز نمونه مورد نظر(نوک شاخساره، جوانه جانبی، برگ، قطعات پوست، گره و ...) جدا و در شرایط کاملا ضدعفونی شده روی محیط کشت از قبل تهیه شده قرار داده می شود.
بیشتر گونه ها و دو رگ های مرکبات دارای رویان نوسلار و چند رویانی هستند. بنابراین در افزایش توسط بذر ، گیاهان شبیه به اصل تولید می کنند. به همین دلیل مشابه پایه های رویشی می توان افزایش پایه های مرکبات را با بذر های حاصل از گرده افشانی باز انجام داد. افزایش پایه های حاصل از برنامه های بهنژادی توسط بذر به زمان طولانی نیاز دارد. در حالیکه از طریق ریز نمونه های رویشی سریع تر صورت می گیرد.
برآوری شاخساره (Shoot proliferation) و انگیزش ریشه در گونه های چوبی مشکل و کم است. بیشتر گونه های مرکبات نیز در شراط درون شیشه ای رشد کندی داشته و تعداد کمی شاخساره در طول مرحله پرآوری تولید می کنند. بسیاری از محققین تلاش نمودند تا با اضافه نمودن تنظیم کننده های رشد چون سایتوکنین ها ، اکسین ها و جیبرلین ها با غلظت و ترکیب های مختلف ، پرآوری و ریشه زایی (Rhizogensis) تحریک نمایند. این ترکیبات باید نسبت به رفتار گونه ی مورد نظر در شرایط درون شیشه ای مفید بوده و اصطلاحا ریز نمونه در محیط کشت، بخوبی استقرار یابد. روش ریز ازدیادی برای تعدادی از گونه های مرکبات توصیف شده است و کشت ریشه از سه دهه قبل در مرکبات گزارش شده است. گرچه باززایی شاخه از ریشه در درختان بالغ موفقیت آمیز نبوده است.
در میان گونه های مرکبات، لیمو دارای مشخصه دوره نونهالی حدود 18 تا 24 ماه و میزان هتروزیگوسی بالا است که در برنامه های اصلاحی نیز مشکل ایجاد می کند. در تحقیقی اقدام به تولید ازدیاد انبوه لیمو با کشت ریز نمونه های گره شد. از گره های ساقه روی محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) (Murashige & Skoog) همراه با تنظیم کننده های رشد بنزیل آمینو پیورین (6- benzylaminopurine (BAP)) به میزان 2 میلی گرم در لیتر، یک میلی گرم در لیتر کینتین (6-furfurylaminopurine) و یک میلی گرم در لیتر اسید نفتالین استیک (α-naphthaleneacetic acid(NAA)) ، حداکثر تعداد گیاهچه (9 عدد از هر گره کشت شده) بدست آمد.