خرید نهال

توزیع جهانی تولید گیلاس و آلبالو: آمار ملی

ا. دی. و بستر

مرکز بین المللی تحقیقات باغبانی، ایست مالینگ. وست مالینگ

Kent ME19 6 BJ, UK; Agriculture and Agri Food Canada

ان، ای. لونی

مرکز تحقیقات سامرلند

 BC, VOH IZO. Canada

مقدمه

گیلاس و آلبالو درختانی خزان کننده اند که منشأ پیدایش آنها نواحی اطراف دریای خزر و دریای سیاه است. لذا این درختان در مناطقی با اقلیم معتدل یا مدیترانه ای، بهترین رشد را خواهند داشت. باوجود این

که در زمینه ی ارقام گیلاسی و آلبالویی که مناسب مناطق خشکی باشند، فعالیت هایی صورت گرفته است .

در اغلب موارد نیز موفقیت هایی به دست آمده است، با این حال برای جبران محدودیت هایی که در مناطق

گرمسیر وجود دارند، ویژگی های سازگار بیشتری لازم می باشد، بخصوص ویژگی خزان کردن درخت که برای القای دوره ی خواب مورد نیاز در طول چرخه ی فصل رشد و باردهی لازم است.

باوجود این که گیلاس و آلبالو اکثراً در کشورهایی کشت می شوند که شرایط محیطی مناسب آنها فراهم است، اما در مصرف سرانه ی این میوه ها، بین کشورهای مختلف تفاوتهای زیاد وجود دارد . مصرف گیلاس در کشورهایی مانند مجارستان، تقریبا دو برابر آلمان و یوگسلاوی سابق است، اما این مقدار در لهستان و ترکیه، فقط نصف مقدار مصرفی این کشورها است. در مورد مصرف آلبالو نیز بین کشورها تفاوت زیادی وجود دارد و در این مورد نیز، مردم یوگسلاوی، آلمان و مجارستان بیشترین مصرف را دارند. علل  این تفاوت ها کاملا مشخص نشده اند، اما بدون این مسأله ریشه در فرهنگ تغذیه ویژه ی هر کشور و نسبت قیمت ابن میوه ها به در آمد افراد دارد.

در بین کشورهایی که امکان محاسبه ی جداگانه ی مصرف گیلاس و آلبالو در آنها وجود ندارد، سوییس در مقایسه با سایر کشورها که مصرف سالانه ی هر نفر در آنها بین دو تا سه کیلوگرم است، مصرف کننده ی مهمی به شمار می رود (حدود شش کیلوگرم). از طرفی، هر یک از مردم بریتانیا در سال فقط 2/0کیلو گرم از این میوه ها را مصرف می کنند.

در بسیاری از کشورهای غرب اروپا و ژاپن، عرضه کمتر از تقاضا است، در غیر این صورت میوه را از کشورهای دیگر وارد نمی کردند. این واردات نه تنها تولیدات خانگی را کاهش نمی دهد، بلکه تا حدود زیادی نیز باعث توسعه ی فصل طبیعی برداشت و بازاررسانی گیلاس های تازه می شود. طولانی ترین مسیر جابجایی میوه، از نیمکره ی شمالی به نیمکره ی جنوبی است و این مسأله نشان دهنده ی صادرات وسیع گیلاس از نیوزیلند به ژاپن در طی تعطیلات کریسمس و سال جدید و یا بعد از آن می باشد. با استفاده از عرض جغرافیایی و ارتفاع مناطق تولید این میوه ها در نیمکره ی شمالی، مشخص می شود که گستره ی فصلی مناسب مشخصی برای کشت این درختان وجود دارد. در این میان، عرض جغرافیایی به تنهایی، دوره ی برداشت را در اروپای شمالی به میزان زیادی تغییر می دهد. در اسپانیا، جنوب ایتالیا و یونان (۴۰ درجه ی شمالی)، ارقام مختلف این میوه ها معمولا در فاصله ی اوایل مه تا اوایل ژوئن می رسند، در حالی که در ۵ درجه ی شمالی تر که شامل جنوب فرانسه، شمال ایتالیا، و یوگسلاوی سابق است، برداشت معمولاً دو هفته دیرتر انجام می شود. در ۵۰ درجه ی شمالی که شامل شمال فرانسه، آلمان، جمهوری چک و جنوب هلند است، فصل برداشت معمولا از اواسط یا اواخر ژوئن تا اواسط ژولای می باشد، اما در اسکاندیناوی این دوره ممکن است تا اواسط آگوست به طول بیانجامد. در نتیجه، جابجایی میوه در بین کشورهای اتحادیه ی تجاری اروپا تا 5/3 ماه امکان پذیر می باشد.

حتی در یک ایالت واشنگتن آمریکا، با وجود رقم بینگ، گیلاس فقط تا ۱۰ هفته در بازار پیدا می شود. این امر از طریق ترکیب اثرات ارتفاع محل با زمان رسیدن میوه، استفاده از محلول پاشی اسید جیبرلیک برای به تأخیر انداختن تاریخ رسیدن محصول و اصلاح پتانسیل ذخیره ای گیاه و مقدار ذخیره ی سرمایی آن حاصل شده است.

در حال حاضر در بسیاری از کشورها، گیلاس و آلبالو جزء میوه هایی هستند که به میزان زیادی تولید می شوند، از همه زودرس ترند و کشورهای زیادی (مثل ژاپن) بهای فراوانی را برای تهیه ی هر کیلوگرم و یا هر میوه ی آنها در خارج از فصل می پردازند. مسائلی از این قبیل باعث شده اند که باغداران در کشورهایی مانند فرانسه و بلژیک به تحقیق و بررسی در زمینه ی تولید زودتر از فصل بپردازند تا با کشت درختان پیش سرما (درختانی که نیاز سرمایی شان زود تأمین می شود) در زیر گلخانه های شیشه ای گرم، بتوانند به اين هدف دست یابند.

محدودیت های محیطی و سایر عوامل محدودکننده در تولید گیلاس و آلبالو

شرایط اقلیمی مهمترین عامل محدودکننده در تولید گیلاس و آلبالو به شمار می روند. در این رابطه، نخست

گیلاس که یک درخت خزان کننده است در هر فصل رشد به یک دوره ی رکود ی استراحت نیاز دارد این مرحله در مناطق معتدله ، با کاهش میانگین دما در اواخر پاییز شروع می شود و به ترتیب باعث می شود که جابجایی مواد ساخته شده در گیاه به داخل آن تحریک شود  و در نتیجه این مواد در اندام هایی از قبیل ریشه ها و قیمت های چوبی درخت ذخیره می شوند و سپس سرما باعث می شود که برگ ها خزان کنند. درخت در صورتی رشد تازه ی خود را آغاز می کند که تأمین نیاز سرمایی یا دوره رکوش رضایت بخش بوده باشد و دمای هوا نیز در اول بهار به حد کافی افزایش یابد. در مناطق جنوبی اروپا و شما آفریقا ، به ندرت دمای زمستان برای تامین نیاز سرمایی کفایت می کند و بنابراین شکوفایی جوانه ها در فصل بهار متغیر بوده و رضایت بخش نمی باشد . اگر درختان در این مناطق به وسیله تیمارهای شیمیایی یا سایر تیمارهایی که باعث رکود می شوند وادار به رکود نشوند ، رشد بسیار ضعیفی خواهند داشت.

سرمای شدید نیز باعث محدودیت مناطق تولید گیلاس و آلبالو به ویژه گیلاس می شود . حتی در ایالت واشنگتن که بکی از مناطق بزرگ تولیدکننده ی گیلاس در جهان به شمار می رود، سرمای شدید زمستان گاهی باعث  وارد آمدن خسارات زیاد به درختان می شود، تبیین مقادیر دقیق کاهش دما که درخت بتواند  تحمل آن را داشته باشد، کار مشکلی است، زیرا این مسأله بیشتر بستگی به رقم، شدت هرس، طول مدت یخ زدگی، سرعت یخ زدن و ذوب شدن یخ ها و مرحله رکود در زمان یخ زدگی دارد.

علاوه بر این، گیلاس و آلبالو برای تشکیل میوه و تداوم رشد در طی فصل نیاز به تأمین متناوب آب از طريق باران یا آبیاری دارند، گیلاس و آلبالو بر خلاف سایر میوه های هسته دار از قبیل بادام که به خشکی مقاومند در چنبن شرایطی باردهی ندارند. در عوض، از زمانی که میوه های گیلاس شروع به رنگ گرفتن می کنند تا موقع برداشت محصول، بارش باران آسیب بسیار زیادی به میوه ها می زند. باران به وسیله ی میوه ها جذب می شود و سپس میوه ها ترک می خورند. در این رابطه ممکن است که با یک بارش ناگهانی باران در موقع برداشت، کلی محصول آسیب ببیند. متأسفانه بسیاری از مناطق تولیدکننده ی گیلاس در جهان با عارضه ی ترک خوردگی میوه ها به وسیله ی باران در موقع برداشت مواجه هستند. لذا در موقع انتخاب منطقه ی جدید برای تولید گیلاس، این مسأله باید در اولویت اول قرار گیرد. در این رابطه، باغداران باید در انتخاب محل باغ، مکانهایی را در نظر بگیرند که اسناد و مدارک هواشناسی نشان دهنده ی تطابق بسیار کم زمان بارندگی با زمان برداشت باشد.

گیلاس معمولا  در خاک لومی  که حدقل نیم متر عمق داشته ظرفیت نگهداری رطوبت مناسبی داشته باشد و خاک زیرین آن نیز ظرفیت نگهداری رطوبت خوب و زهکش مناسب داشته باشد بهترین رشدو باردهی را دارد. از نظر شیمیایی نیز خاکدهایی که pH بین ۵/۵ تا ۷/۵ و قابلیت تامپونی خوبی دارند نسبت به سایر خاک ها مناسب تر می باشند، در مناطقی که تابستان های بسیار گرمی دارند، خاک های سبک شنی یا خاک های سطحی، برای کشت گیلاس کمتر مناسب می باشند و لذا در این مناطق، برای این که اندازه ی درختان برای میوه دهی به حد کافی برسد، به آبیاری زیادی نیاز است. خاک های رسی سنگین که فاقد زهکشی هستند می توانند مشکلات عدم وجود هوا و ایجاد محیطی مناسب برای گسترش عوامل بیماریزای قارچی خاکزاد، در عمقی که ریشه در آن قرار دارد را به وجود بیاورند. علاوه براین، خاکهایی که تعداد زیادی از نماتدهای مضر را در خود جای داده اند، تولید را محدود می کنند. در این مورد، انتخاب پایه ی مناسب می تواند بعضی از مشکلات خاکهای مختلف را برطرف کند.

از طرف دیگر، در بسیاری از مناطق تولیدی گیلاس در اروپا، آسیب دیدگی میوه ها به خاطر استفاده ی پرندگان وحشی از آنها، مسأله ای جدی محسوب می شود. این مسأله معمولاً در مناطقی که نزدیک مراکز تجمع انسان ها (شهرک های بزرگ و مناطق شهری) قرار دارند با در مناطق مجاور اراضی جنگلی و همچنین در کشورهایی که از پرندگان وحشی حمایت فراوان می شود (مانند بریتانیا) از شدت بیشتری برخوردار است. در این مناطق، در صورت عدم استقرار توری بر روی درختان گیلاس یا آلبالو برای در امان بودن از دست پرندگان، تولید این محصولات مقرون به صرفه نمی باشد.

باوجود این که بسیاری از نقاط جهان از نظر شرایط محیطی (اقلیمی و خاکی) برای تولید گیلاس و آلبالو مناسب هستند، اما معمولا برای تولید سودآور این میوه ها نامناسب می باشند. همچنین با وجود بهترین و مجهزترین امکانات سرمایش و سردخانه ای، این میوه ها فقط برای دو تا سه هفته برای مصرف تازه در بازار سالم می مانند، درحالی که بدون وجود این امکانات، عمر مفید میوه چند روز بیشتر نمی باشد. در اینجا این سؤال مطرح می شود که چرا با توجه به مسائل اقتصادی، روستاییان گیلاس و آلبالو (به ویژه گیلاس) را فقط برای مصارف خانگی استفاده می کرده اند و یا این که چرا آنها را فقط به بازارهای نزدیک می فروخته اند. اگر بازار برای عرضه ی محصول در نزدیک محل تولید قرار نداشته باشد، تولیدکنندگان باید از تجهیزات گران برای نگهداری میوه ها در سردخانه استفاده کنند. علاوه بر این آنها باید جاده، راه آهن و یا فرودگاه لازم را برای جابجایی سریع میوه به بازار در دسترس داشته باشند.

آمار تولید کشورهای اصلی تولید کننده گیلاس و آلبالو

 اطلاعات موجود حاکی از آن است که گیلاس و آلبالو در حجم زیاد، در بیش از چهل کشور جهان تولید می شوند. تهیه آمار تولیدی بسیاری از این کشورها به راحتی امکانپذیر نیست و لذا بعضی از اعداد ممکن است نادیده گرفته شوند. در اینجا جزئیات تولید گیلاس و آلبالو در کشورهای نیمکره های شمالی و جنوبی تا حدودی ارائه شده اند. در پایان این مطلب باید به این مسأله اشاره کرد که اعداد و ارقام موجود، غالباً مربوط به گیلاس و آلبالوهایی هستند که به صورت تجاری تولید و برای فروش عرضه می شوند و فقط محصول تعداد کمی از میلیونها درخت کاشته شده در سراسر جهان، مصرف خانگی دارند.