تنش مرکبات
تنش معمولا به عنوان یک عامل خارجی که اثرات سوء بر گیاه به جا می گذارد تعریف می شود. گیاهان تحت شرایط طبیعی و باغی به طور پیوسته در معرض تنش هستند بعضی عوامل محیطی (مانند دمای هوا) در مدت چند دقیقه می توانند تنش زا شوند. در صورتیکه اثر سایر عوامل محیطی ( مانند رطوبت خاک) ممکن است روزها تا هفته ها حتی ماه ها ( مانند مواد معدنی یا شوری) طول بکشد. اولین واکنش درخت مرکبات به کمبود آب ، کاهش سطح برگ ( لوله ای شدن برگ ها) است. در ادامه تنش آبی برگ ها پیر شده و ریزش برگ تحریک می شود. فرآیند ریزش برگ در طول تنش بی تا حدود زیادی حاصل از کاهش سنتز و حسایت به هورمون اتیلن در درون گیاه است. تنش آب و هوایی ، میزان تولید اتیلن را افزایش می دهد. از نظر فیزیولوژیکی ریزش برگ ها به اتیلن مربوط بوده و مشاهده شده است که در شرایط تنش ، درختان مرکبات برگ های خود را از دست می دهند. گلدهی در مرکبات متاثر از شرایط رشدی متفاوت یا تیمار های مختلف است. به عنوان نمونه لیموی تاهیتی که به تنش آبی مقاوم است تعداد گل بیشتری نسبت به انواع با درجه مقاومت کمتر تولید می کند. میزان جیبرلین و اسید آبسزیک موجود در برگ های ساتسوما تحت شرایط خشکی شدید ( هر 10-7 روز یکبار) و متوسط ( هر 3 روز یکبار) در طول دوره انگیزش جوانه گل و رشد و نمو اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مقادیر جیبرلین از اواسط مهر تا اواخر آذر به طور معنی داری در برگ هایی ک تحت شرایط تنش شدید آبی بودند نسبت به تیمار با تنش متوسط در سطح بالایی قرار داشت. هم چنین مشخص شد که برگ هایی با جیبرلین بالا تولید تعداد گل کمتری در دوره انگیزش جوانه گل داشتند.
درختان گریپ فروت وقتی با تنش خشکی مواجه شدند میزان ماده خشک بیشتری در آنها تجمع یافت. وقتی عمل آبیاری انجام می شود، وجود این مواد تجمعی باعث رشد بیشتر درخت می شود. به این رشد سریع بعد از تنش بی اصطلاحا رشد ذخیره ای (Stored growth) یا جبرانی (Compensatory growth) گفته می شود و توسط کرامر (Kramer) در سال 1983 پیشنهاد شده است و در حال حاضر مکانیزم آن تحت بررسی بیشتر است. طی یک بررسی مشخص شد که سفت شدن دیواره سلولی در پاسخ به تنش آبی علت اصلی بازدارندگی رشد در طول دوره تنش آبی است و شروع مجدد رشد بعد از تنش در نتیجه نرم شدن دیواره ی سلولی است.
در طبیعت وقتی تنش آبی رخ می دهد، میوه در واکنش به برخی سازگاری های فیزیولوژیکی ، بیشتر آب خود را به برگ ها انتقال می دهد. واکنش های فیزیولوژیکی باعث تعادل اسمزی در دیواره سلولی می شود. بالا بودن میزان مواد جامد محلول در آب میوه و هم در پوست میوه ( بر اساس وزن خشک) منتهی به کاهش پتانسیل اسمز می شود. بعد ها نرم شدن دیواره سلول های پوست میوه در پاسخ به تنش آبی ، کاهش بیشتر فشار تورگر میوه را در پی دارد. این دو واکنش باعث می شود که پتانسیل آبمیوه کاهش یابد. بدلیل منفی بودن بیشتر پتانسیل آب میوه ، با عمل آبیاری و رفع تنش آبی ، آب بیشتری به میوه ها منقل شده و رشد میوه را سرعت می بخشد.
خسارت ناشی از تنش سرمایی در گونه های حساس در درجه حرارت هایی اتفاق می افتد که از حد طبیعی برای رشد گیاه کمتر بوده اما انقدر نیست که باعث شکل گیری یخ شود. در واقع خسارت سرمازدگی در گونه های نواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر که شامل مرکبات نیز می شود رخ می دهد. اگر درختان به تدریج در معرض سرما قرار گیرند، خسارت سرمازدگی می تواند به حداقل کاهش یابد. برگ ها در مقابل خسارت سرما اقدام به خودداری از فتوسنتز و انتقال کربوهیدرات ها، تنفس آهسته تر، جلوگیری از ساخت پروتئین و تلفات پروتئین های موجود می کنند. در مرکبات شواهدی است که نشان دهنده تفاوت های کمی و کیفی پروتئین ها در ژنوتیپ های مختلف در پاسخ به سرما است. به طور کلی در طول دوره های سرما تغییراتی در فعالیت آنزیم فتوسنتزی روبسکو و PEPcase رخ می دهد. این نتایج نشان از نوعی تغییر شکل احتمالی پروتئین ها در مرکبات ، تحت شرایط دمای سرد می دهد. تغییر در فعالیت آنزیم به دلیل تغییر در بیان فعالیت آنزیم یا در نقادیر پروتئین است.
در کشاورزی تجمع نمک در اثر آبیاری تحت عنوان تنش شوری مطرح است. در بحث اثر نمک ها باید متوجه تفاوت بین غلظت زیاد یون سدیم (قلیایی) و غلظت زیاد تمام نمک ها (شوری) بود. غلظت زیاد یون سدیم مستقیما به گیاه صدمه نمی زند. بلکه سبب تخریب ساختمان خاک می شود. مرکبات نیز زیر مجموعه گیاهان غیر هالوفیت و یا حساس به شوری هستند. هنگامیکه غلظت زیادی از یون های سدیم و کلر در کلروپلاست ها انباشته شود، عمل فتوسنتز متوقف می وشد و در نوک برگ ها ایجاد سوختگی می نماید. با قرار دادن گیاه در معرض کلرور سدیم یا اسید آبسزیک پروتئین هایی ساخته می شود که تحمل به NaCl را بهبود می بخشد. در کشت بافت، سلول های مرکبات به غلظت های زیاد شوری سازگاری داده شده اند. بنابر این به نظر می سرد اسید آبسزیک در سازگاری گیاه به شوری نقش داشته باشد.
گیاهان مرکبات هم مشهور به حساسیت به تنش ناشی از کلراید و هم مقاوم به آن هستند. آنیون کلراید می تواند توسط ریشه جذب شده و مقادر زیادی از آن در برگ ها و آبمیوه مرکبات تجمع یافته و بوسیله آب کلر دار منتقل شود. درجه مقاومت مرکبات به کلراید بستگی به سرعت انتقال کلراید از خاک به برگ ها و قابلیت برگ ها در نگهداری بالای آن در خود دارد. سطوح بالا ی کلراید برگ و سمیت ناشی از آن میتواند بوسیله نیترات کاهش یابد. رقابت بین جذب کلراید و نیترات در چند گونه گیاهی بررسی شده است. نوعی کاهش در جذب کلراید و سمیت آن بوسیله افزایش نیترات در آب ابیاری آووکادو مشاهده شده است.
در یک مجموعه طبیعی از انواع نمک ها، حضورNaCl عادل تغذیه ای گیاهی را تغییر می دهد. این تغییر در جهت افزایش نسبت های Mg2+ Na+/، PO-4 /H2 Cl- ، /Ca2+ Na+ ، Na+ /K+ ، /NO3- Cl- می شود. که رشد را کاهش می دهد.