پیوند مریستم در مرکبات
پیوند مریستم یا نوک شاخساره (Shoot-tip grafting or Meristem grafting) یکی از روش هایی است که توسط ناوارو و همکاران(Navarro et al.) از سال 1975 برای رسیدن به گیاهان عاری از ویروس در برخی کشور ها به ویژه اسپانیا مور مطالعه قرار گرفته و کاربرد شده است. این روش ازدیاد احتیاج به مهارت داشته و کاملا در شرایط استریل انجام می شود. با پیشرفت و توسعه ی این تکنیک ، پیوند نوک شاخساره توانست جایگزین روش های قدیمی تر سالم سازی چون نوسلار گیری ، گرما درمانی و کشت جوانه انتهایی شود. گیاهان حاصله با این روش ، خصوصیات نونهالی نداشته و معمولا دو سال بعد ار پیوند تشکیل گل و میوه می دهند. در این روش، بذرگیاهی که به عنوان پایه مورد نظر است در لوله آزمایش کشت شده و پس از دو هفته اپی کوتیل (Epicotyle) سربرداری می شود. پیوندک در اندازه 2/0 میلی متر از رقم انتخابی از شکافی که در محل سربرداری از اپی کوتیل ایجاد شده است، قرار داده می شود. در محیط کشت مناسب پس از 3-2 هفته پیوند گرفته و نهال اصله به جهت آنکه ترکیبی از نهال بذری و مریستم است، به احتمال زیاد عاری از ویروس است. بعلاوه انتخاب پیوندک از شاخه بالغ موجب کوتاه شدن دوره جوانی گیاه جدیدی خواهد شد. پیوند مریستم پرتقال واشنگتن ناول حاصل از تخمک های تلقیح نشده روی پایه نانگ یانشو، گیرایی مطلوبی تا 65 درصد نشان داد.
بر اساس گزارش پژوهشی منتشر در سال 1383 و هم چنین برنامه تحقیقاتی سالم سازی نهال در موسسه تحقیقات مرکبات کشور، از این روش با هدف تولید نهال عاری از ویروس در پرتقال واشنگتن ناول استفاده شد. در این تحقیق ریز نمونه نوک شاخساره به طول 4/0 -2/0 میلی متر همراه با دو آغازه برگی (Primordium) از گیاه آلوده به ویروس جدا شده و روی اپی کوتیل سربرداری شده گیاهچه های ترویر سیترنج و سیتروملو پرورش یافته در محیط کشت پیوند شد. این عمل وقتی انجام شد که پایه ها 5-3 سانتی متر طول داشتند و از دو روش پیوندی T معکوس و مماس با لایه زاینده آوندی (قرار دادن نوک شاخه روی اپی کوتیل) استفاده شد. گیاهان پیوندی پس از انتقال به محیط کشت مایع، در اتاقک رشد با دمای 27 درجه سانتی گراد، روشنایی 16 ساعت همره با شدت نور 500- 100 لوکس نگهداری شدند. نتایج نشان داد که در استفاده از روش پیوندی T معکوس در صد گیرایی پیوند بیشتر از روش قرار دادن نوک شاخه روی اپی کوتیل (مماس با لایه زاینده آوندی) است. نوع پایه از نظر گیرایی پیوند تفاوت معنی داری با هم نداشتند. در مرحله انتقال گیاهچه ها از شرایط درون شیشه ای به برون شیشیه ای ، بیش از 90 درصد نهال ها رشد خوبی داشته و زنده ماندند. با انجام تست الایزا بر روی این گیاهچه ها مشخص شد که نمونه ها عاری از ویروس بوده و این روش در حذف عامل بیماری زا موثر بوده است.