خرید نهال

گلدهی در مرکبات

در نواحی نیمه گرمسیر ، بیشتر گونه های مرکبات دارای یک مرحله گلدهی (Single flowering flush) هستند که در اواخر زمستان شروع می شود. گل انگیزی در جوانه های محوری واع در شاخه های رویشی سال جاری (در هر دو رشد بهاره و تابستانه) و در اواخر تیر تا مهر ایجاد می شود. دوره گلدهی لیمو ها در تابستان و پاییز و در کامکوات ها فقط در تابستان انجام می شود. برحسب شرایط فصلی، دوران شکوفایی گل ها تا شش هفته طول می شکد. با تشکیل میوه رسیدن آنها نیز با توجه به شرایط محیطی، مناطق رشد و رقم از اواخر پاییز تا بهار خواهد بود. به عنوان مثال پرتقال های نافدار و نارنگی های ساتسوما در پاییز می رسند در حالیکه پرتقال والنسیا چندین ماه بعد آماده برداشت هستند.

گلدهی تحت کنترل ژنوتیپ گونه، عملیات های کاشت و شرایط محیطی است. هرچند بیش از 99 درصد گل ها ریزش می نمایند. اما برخی از گل ها حتی ممکن است در مرحله جوانه ای (Flower bud) نیز ریزش نمایند. جیبرلین به عنوان بازدارنده آغازش گل می تواند باعث تبدیل جوانه های گل به جوانه های رویشی شود. البته این امر مستلزم تغییر و تبدیل گلبرگ های گل به کاسبرگ است. این مرحله نموی ب سختی قابل تشخیص است. بخصوص جوانه های روی درخت اگر در مرحله رویشی نباشند، حساسیت آنها در برابر تیمار های اعمالی کمتر خواهد بود. در ارقام با تناوب باردهی ، از کنترل آغازش گل به عنوان ابزاری جهت کاهش تراکم گلدهی در سال آور (One- year) استفاده می شود. در این حالت عناصر غذایی جذب شده ، بین جوانه های گل کمتری توزیع می شود. محصول دهی سنگین درخت و برداشت دیرهنگام میوه ، تشکیل و تراکم گل را در سال بعد کاهش می دهد. نوع هرس و نحوه رشد مرحله ای (Flush) درخت، روی تراکم گل و کیفیت میوه موثر است.

کاربرد عناصر غذایی چون اوره به میزان یک درصد در نارنگی کلمانتین ، تعداد گل به ازای هر درخت را افزایش داد. بنابراین از این روش می توان در سال نیاور (Off- year) استفاده کرد. استفاده از مقادیر بالای ازت ، رشد رویشی درخت را تحریک می کند. در مقادیر کمتر با اینکه گلدهی را تقویت می کند. ولی میوه نشینی و عملکرد ضعیف است. میزان بهینه ازت جهت تولید تعداد متعادلی گل را همراه با میوه های بزرگ و عملکرد بالا ، بین 5/2 تا 7/2 درصد است. استفاده از اوره قبل از شروع مرحله تخصصی شدن ، باعث افزایش تراکم گل، میوه نشینی و عملکرد در پرتقال واشنگتن ناول شد. در ایتالیا با کاربرد تنش آبی در ماه های تابستان روی لمون ها ، گلدهی را تحریک نمودند.

در مرکبات میزان میوه نشینی نقش تعیین کننده ی نسبت به میزان گلدهی در عملکرد نهایی دارد. در پرتقال ناولینا جهت داشتن حداکثر عملکرد حداقل تعداد 0.2 گل به ازای هر گره مورد نیاز است. در چنین تراکمی ، تعداد گل آذین های برگدار در حدود 40 درصد مجموع تعداد گل اذین های تشکیل شده در هر درخت است. چنانچه 30 درصد گل آذین ها تبدیل به میوه شوند، میزان میوه نشینی 6-4 درصد تعداد کل گل ها است. افزایش چهار برابری در تراکم گل ها ( از 2/0 به 1) هیچگونه تاثیری روی عملکرد کل نداشت و فقط اندازه میوه کاهش می یابد. در باغات کم بازده، کاهش عملکرد با تراکم بیش از حد گلدهی در ارتباط است.

عوامل موثر در گلدهی در مرکبات

طی سالیان طولانی مطالعات متعدی روی تاثیر عوامل فیزیولوژیک در گلدهی مرکبات انجام شده است. مهم ترین عوامل کنترل کننده گلدهی کربوهیدرات ، درجه حرارت ، آب و مواد غذایی هستند. نظریه تاثیر کربوهیدرات ، بر اساس پدیده افزایش گلدهی در اثر حلقه برداری شاخه ها و تنه شکل گرفته است. از طرف دیگر تشکیل میوه به میزان نشاسته موجود در شاخه های اصلی نیز ارتباط دارد. در نارنگی های دارای تناوب باردهی ، سطح کربوهیدرات موجود در ریشه ها در گلدهی تاثیر دارد. کاهش شدید کربوهیدرات ریشه ها به علت محصول بالا در سال قبل ، با محدودیت تولید شاخه و گل در سال جاری مرتبط است.

کنترل هورمون گلدهی، به صورت گسترده ای مورد توجه پژوهشگرات مرکبات بوده است. مصرف تنظیم کننده های رشد مانند اسید جیبرلیک می توند در تعادل هورمونی داخل گیاه اثر بگذارد. مثلا مصرف اسید جیبرلیک قبل از تمایز جوانه ، از گلدهی ممانعت می نماید. برخی محققین بیان کرده اند که محتوی جیبرلین در طول دوره شکوفه دهی ، در شاخه هایی که رشد رویشی و سریع داشتند، نسبت به شاخه هایی که رشد زایشی داشتند، بیشتر بوده است. علت وجود چنین تضاد هایی را شاید بتوان به دو  عامل مربوط دانست. اولا در میزان و درصد خلوص جیبرلین استخراجی به دلیل استفاده از روش های مختلف ، تفاوت وجود دارد. دوم اینکه نمونه گیری در دوره های مختلف رشدی بوده است. چنانچه این عمل در طوب فصل تشکیل گل و یا تخصصی شدن انجام می شد نتایج حاصل مستند تر بودند.

در آزمایشی رابطه تنظیم کننده های رشد درونزا (GA_4.7, GA_1.3, ABA, IAA) و تشکیل جوانه گل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان از غالبیت میزان GA_1.3 نسبت به سایر جیبرلین ها در برگ ها داشت.  هم چنین میزان آن در برگ شاخه های بارده نسبت به شاخه های رویشی بیشتر بود. به طور کلی تشکیل جوانه گل توسط GA_1.3  در مهرماه جلوگیری می شود و در مقابل مقادیر بالای IAA و IBA در آذرماه، درصد گل آذین های بدون برگ و تعداد جوانه های گل در هر گره را افزایش داد.

در مطالعات اخیر روی نارنگی ساتسوما مشخص شد که کاربرد بیرونی GA_1.3 و IAA جهت تشکیل جوانه گل ضروری است. در مقابل این نظریه اوگاتا (Ogata) در سال 1997 نتیجه گرفت که محتوی موجود در برگ ها ( متاثر از تفاوت باردهی میوه در شاخه ها) ، نمی تواند عامل اصلی تشکیل جوانه گل باشد. علاوه بر این مشخص شد که GA ها و ABA درونی در تیمار های کنترل شده با خشکی و سرمادهی ، نقشی کلیدی ئر تشکیل جوانه گل ندارد.

مواد غذایی به طور مستقیم و غیر مستقیم ، با گلدهی درختان مرکبات ارتباط دارد. سطح بالای ازت در برگ ها بویژه در درختان خیلی جوان ، موجب شدت رشد رویشی و کاهش گلدهی می شود. از طرفی سطح پایین ازت موجب کاهش رشد شاخه، برگ و میوه می شود. میزان ازت در حد متوسط (7/2-5/2 درصد) ، تعداد مناسبی گل تولید کرد و بیشترین محصول را موجب شد. بر اسا تحقیق ، ازت به صورت آمونیوم تاثیری مستقیم در گلدهی دارد. به همین لیل مصرف اوره پس از یک دوره تنش در درختان پرتقال واشنگتن ناول، تعداد برگ و گل را افزایش داد. در آزمایش دیگری مصرف اوره در غلظت یک درصد، 8-6 هفته قبل از شکوفه دهی ، گلدهی و محصول درختان 9 ساله پرتقال شاموتی را افزایش داد. بر اساس نتایج حاصل از تحقیقات مختلف ، وجود رابطه ای بین تعداد گل های تولیدی با دوره ای از دمای پایین ثابت شده است.

به طور کلی اساس فیزیولوژی گلدهی در مرکبات به یقین شناخته شده نیست. آنچه مسلم است این است که انگیزش جوانه گل تحت تنش و دمای پایین ایجاد می شود. تمایز جوانه همراه با بالا رفتن دما و رطوبت خاک ادامه می یابد. مدت زمان لازم تا گلدهی به دما بستگی دارد. مراحل تغییرات فیزیولوژیکی احتمالا تحت کنترل تنظیم کننده های رشد گیاهی است.