خرید نهال

صفات کمی و کیفی در اصلاح مرکبات                                              

در برنامه های اصلاح مرکبات برخی از مشخصات کمی و کیفی مورد نظر بوده و متناسب با اهداف آزمایش مورد ارزیابی قرار می گیرند. اکثر این صفات کمی بوده و با بیش از یک ژن کنترل می شوند. اهم صفات کمی و کیفی که معمولا در برنامه های اصلاحی مرکبات مورد توجه قرار می گیرد به شرح زیر است:

صفات کیفی در مرکبات

پاکوتاهی: صفت پا کوتاهی احتمالا با دو ژن کنترل می شود. در بالنگ و بادرنگ این صفت به حالت غالب وجود دارد. تلاقی بین پوملو و بالنگ موجب پاکوتاهی می شود.

سه برگه شدن: از مشخصه های عمده پونسیروس سه برگه بودن آنهاست. این صفت نسبت به یک برگی بودن غالب است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که دو ژن در این امر دخالت دارد. دو رگ های حاصل از انواع تک برگی مرکبات نیز گاهی اوقات وو اغلب به طور ناپایدار، صفت سه برگچه ای را نشان می دهند.

رنگ قرمز: رنگ قرمز آنتوسیانین توسط یک ژن کنترل می شود. در تحقیقی از بین 100 دو رگ بین کلونی حاصل از لمون های اورکا و لیسبون، تعداد 19 دورگ دارای برگ های جوانسبز رنگ، 81 دورگ دارای برگ های جوان با سایه های مختلف از قهوه ای تا قرمز را دارا بودند.

چند جنینی: احتمالا یک ی دو ژن غالب در ایجاد چند جننی تاثیر دارد. در تلاقی بین پونسیروس با مشخصه چند جنینی بالا و ارقامی از مرکبات با ویژگی تک جنینی، تولید دو رگ های تک جنین افزایش یافت. به نظر می رسد در پدیده انتقال چند جنینی، ژن های بیشتری نقش داشته باشند.

اسیدیته: میزان اسیدیته در میوه های مرکبات جنبه ارثی داشته و به عنوان صفت نیمه کمی تلقی می شود. در بسیاری از ارقام هم انواع اسیدی و هم با اسید پایین مشاهده شده است. از تلاقی بین پومولوی کم اسید با ارقام اسید متوسط، دو رگهای با اسیدیته پایین بدست آمد. در همین راستا با تلاقی پومولو های با اسیدیته متوسط با والدین پدری دارای همان میزان اسیدیته غالبا نتاجی با اسیدیته بیشتر از والدین حاصل شد.

خارداری: این مشخصه در نتاج حاصل از دو رگ گیری ارقام خاردار با ارقام بی خار توسط تعداد  معدودی ژن کنترل می شود. بر اساس تحقیقی در سال 1979 مبنی بر تلاقی هایی بین سیتروس و پونسیروس و فورچونلا با بررسی 15 صفت، مشخص شد که صفات سه برگچه ای بودن، خارداری ، سن بلوغ و وجود چربی در کیسه های آبدان از صفات غالب محسوب می شوند.

صفات کمی در مرکبات

پوسیدگی ریشه(Phytophthora citrophthora & P. Parasitica): پایه های نارنج و پونسیروس کاملا مقاوم به عامل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه هستند. در برنامه های بهنژادی برای تهیه پایه مقاوم به پوسیدگی ریشه، پونسیروس یا نارنج به عنوان یک والد مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از پومولو ها و تعداد کمی از دو رگ های حاصل از تلاقی کلمانتین و پومولو به پوسیدگی ریشه مقاوم هستند. توارث این صفت قطعا کمی است. دو رگ های مهم پونسیروس (ترویر و کاریزو) که از انواع سیترنج هستند. نسبتا به هر دو عامل قارچی پوسیدگی ریشه مقاومند.

نماتد(Tylenchlus semipenetrans): از آفات بزرگ ریشه نماتد است. بیشتر ارقامی که جنس سیتروس در دو رگ گیری آنها استفاده شده است به نماتد حساس هستند. دو رگ پونسیروس و پرتقال به این نماتد مقاوم هستند. به منظور سنجش مقاومت به نماتد مرکبات از روش مایه کوبی برگ های گیاهان ریشه دار شده استفاده می شود. در پژوهشی با تلاقی پرتقال روبی و پونسیروس، دورگ هایی به نام C-32  و C-35 حاصل شد که علاوه بر مقاومت به نماتد به قارچ فیتوفترا و ویروس تریستزا نیز مقاوم بودند.

بیماری های ویروسی: بیماری های ویروسی شامل تریستزا، پسروز(Psorsis) ، اگزوکورتیس، ایمپیتراتورا(Impietratora) ، رینگ پاترن(Ring patern) ، وین انیشن(Vein enation) ، کاچکسیا و استابورن توسط ژن های متعدد کنترل می شوند. در دو رگ گیری ها برای انتقال این مقاومت لازم است والد مادری مقاوم به بیماری باشد. مثلا پونسیروس مقاوم به نریستزا است و در همه دورگ گیری ها به منظور تهیه یک رقم قوی و مقاوم، به عنوان یکی از والدین به ویژه والد مادری مورد استفاده قرار می گیرد.

مقاومت به سرما و تنش های محیطی: صفت مقاومت به سرما همشه مورد نظر متخصصین اصلاح مرکبات بوده است. پونسیروس تنها جنس خزان کننده و مقاوم به یخبندان و سرما به عنوان والد مادری منظور می گردند. همچنین نارنگی های ساتسوما و شانگ شا (Changsha) از سال 1950 توسط مرکز USDA به عنوان ارقام مقاوم به سرما معرفی شده و در دو رگ گیری ها مورد استفاده قرار گرفته اند. سایر تنش های محیطی نظیر شوری، خشکی، کم آبی نیز از جمله خصوصیاتی است که با چندین ژن کنترل می شوند و همواره هدف بهنژاد گران بوده است.

مقاومت به کلر: بعضی ارقام مقاوم به کلر نظیر پورلایم، نارنگی کلئوپاترا، و نارنگی شکواشا (Shekwasha) هنگامی که با پونسیروس و نارنج تلاقی داده شدند، مقاومت به کلر خاک در دورگ های آن افزایش افت. دو رگ های حاصل از این تلاقی ها، کلر موجود در آب آبیاری را در مقیاس بالا تحمل می نمایند. شدت تحمل در دورگ های مختلف متفاوت بوده و بهترین نتیجه از دورگ هایی که هر دو والدشان مقاوم باشند مثل رانگپورلایم × کلئوپاترا حاصل شده است.

اسانس برگ و پوست میوه: معمولا اسانس ها فاقد الگوی توارثی هستند. بنابراین شرح و تفسیر الگوی توارث اسانس ها، نیاز به علم و شناخت بیشتر مسیر های بیوسنتزی این ترکیبات دارد. از نظر ترکیبات مختلف ، نوسان زیادی بین تلاقی های مختلف مشاهده می شود که نتیجه تفاوتهای توارثی در چند اسانس می تواند باشد. این تفاوت ها کمی بوده و نشان از نوعی کنترل ژنتیکی بر مسیر های بیوشیمیایی ساخت این ترکیبات دارد.

جدول – تعداد نهال های حاصل از زیگوت نوسلار درگونه ها و ارقام مختلف بذری