اهداف اصلاحی در مرکبات
اهداف اصلاحی در مرکبات بیشتر در ارتباط با پایه و پیوندک است. بسیاری از مسایل موجود در مرکبات که نیاز به رفع آنها از طریق روش های اصلاحی است، مشابه سایر درختان میوه است. بجز تعداد معدودی از مرکبات، غالب آنها با روش پیوند جوانه روی پایه مورد نظر رشد می کنند. پایه ها تاثیر زیادی روی وضعیت پیوند از نطر ریخت گرایی و مقاومت نسبی آن به انواع تنش ها دارند. بنابراین برنامه های اصلاحی به طور عمده روی هر دو پایه و پیوندک صورت گرفته است.
اهداف اصلاحی پیوندک در مرکبات
وجود قدرت رشدی، طول عمر درخت، باردهی مطلوب و منظم از مشخصه های مهم در انتخاب نوع پیوندک به شمار می روند. به دلیل ضرورت کاهش هزینه های برداشت، علاقه به کاهش ارتفاع درخت افزایش یافته است. به منظور ایجاد بخش پیوندی مطلوب صفاتی چون اندازه مناسب میوه، عطر و طعم، فصل رسیدگی و قدرت رشدی درخت اهمیت می یابند. در تولید میوه با هدف تازه خوری، صفات شکل و رنگ میوه، تعداد بذر کم، پوست دهی آسان و قابلیت انبارمانی بالا حائز اهمیت هستند.
اهداف کیفی اصلاح میوه در هر گونه متفاوت است. در لمون ها نیاز به افزایش اسیدیته در حالیکه در نارنگی ها نیاز به کاهش آن است. اندازه میوه نیز یک عامل محدود کننده در برنامه های اصلاحی محسوب می شود. به طور مثال یکی از والدین در تلاقی مکرر با نارنگی و پرتقال استفاده می شود. تعداد بذر در هر میوه نیز عامل مهمی در کیفیت میوه به شمار می رود. در استرالیا با استفاده از ترکیبی از روش های مولکولی، دو رگ گیری سنتی و ایجاد تریپلوئیدی به ارقام بدون بذر جهت مصرف محلی و صادراتی دست یافته اند. ارقام تجاری مرکبات معمولا کمتر از پنج عدد بذر دارند. بر اساس یافته های تحقیقاتی، ارقامی که گرده با قابلیت جوانه زنی پایین دارند و یا نر عقیم هستند، تعداد بذر کمتری تولید می کنند. با انتخاب ارقام یا گونه های زودرس یا دیررس به عنوان والد، می توان نتایجی با دامنه گسترده ای از زمان رسیدن و قابلیت انبار مانی بالا تولید نمود. در این راستا ارقام یا گونه های مقاوم و سازگار به شرایط آب و هوایی هر منطقه بایستی در برنامه های اصلاحی مورد توجه قرار گیرد.
اهداف اصلاحی پایه ها در مرکبات
اهداف اصلی اصلاح پایه ها شامل سازگاری بهتر پایه و پیوندک، کاهش اندازه درخت بدون تاثیر روی میزان عملکرد یا سلامتی پیوندک، مقاومت به آفات و بیماری ها (نماتد، فیتوفترا، تریستزا و ...) و مقاومت به اقلیم ها و شرایط خاکی مختلف است. برخلاف ارقام پیوندک، لازم است پایه های مرغوب تولید تعداد زیادی بذر با درصد بالایی از جنین های نوسلار نموده تا منجر به تولید دانهال های بذری یکنواخت شود. دیگر عوامل مورد توجه در برنامه های اصلاحی پایه ها شامل مقاوم بودن به سرما، رشد سریع و عدم شاخه دهی جانبی، مقاومت به شوری و خشکی ، نحوه تاثیر روی کیفیت میوه از طریق اندازه ، وزن و میزان آبمیوه است.