عوامل موثر در دگر گشنی مرکبات
وجود ارقام گرده دهنده قوی در افزایش میزان دگر گشنی موثر است. در تایوان رقم ماتوونتن (Matou Wentan) (Citrus grandis) بدون بذر است ولی در بعضی کشور ها بویژه ژاپن میوه حاوی بذر است. به دلیل وجود این تفاوت اثر گرده های ارقام مختلف روی رقم ماتوونتن مورد بررسی قرار گرفت. از بین 1722 میوه، 8.65 درصد آنها بذر دار بودند که حاکی از قدرت تاثیر بعضی گرده های مصرفی بوده است. از بین ارقام مختلف فقط هانگ یو (Hwunyu) و پایا (Paiya) که هر دو از گونه Citrus grandis (سلطان مرکبات) هستند، در صد بذر داری میوه ماتوونتن را افزایش داد. بسیاری از ارقام دو رگه مرکب مانند نارنگی های لی، پیج، نوا و رابینسون (Robinson) خود تلقیح نیستند بنابر این میوه هایی که درون تاج تشکیل می شوند بدون بذر با بذور کوچک هستند. درحالیکه میوه های بخش بیرونی تارج درخت بذر دار هستند. قابل ذکر است که برخی از این دو رگ های مرکب تلقیح کننده هایی قوی برای سایر دورگ ها محسوب می شوند. مثلا دورگ لی برای پیج یا تمپل و دنسی برای اورلاندو گرده افشان های قوی هستند. ارقام پوملو قابلیت خودباروری ندارند بنابراین دربین درختان، ارقام دیگری نیز باید کشت شود.
تشکیل میوه در برخی از ارقام مرکبات از نوع دگر گشنی ژنتیکی است. مثلا تعدادی از ارقام نارنگی فقط دگر گشن هستند و در غیاب گرده دهنده، میوه پارتنوکارپ به وجود می آید. از طرف دیگر عواملی مانند طنبور و دمای زمان گرده افشانی نیز اهمیت دارد و فقدان زنبور و یا پایین بودن دما که موجب کاهش فعالیت زنبور ها می شود مانعی بر دگر گشنی محسوب شده و در بعضی مواقع منجر به سال آوری می شود.
گل ها معمولا بین ساعت های 9 صبح تا 4 بعد از ظهر بویژه در ظهر آماده گرده افشانی هستند. گل ها پس از باز شدن هرگز بسته نشده و گلبرگ ها چند روز پس از لقاح چروکیده شده و ریزش می کنند. پرچم ها چند ساعت پس از باز شدن کامل شکوفه ها گرده های خود را آزاد می کنند.
بر اساس بررسی های انجام شده یک زنبور عسل برای بازدید و لقاح 100 شکوفه کافی است. بر اساس نتایج حاصل از مطالعه روی ارقام مینیولاتانجلو فاصله مناسب درختان تا کندو ، 300-200 متر و برای هر متر مربع یک کندوی فعال توصیه شده است. آزمایش های مختلف پزوهشگران ضرورت پرواز زنبور را برای گرده افشانی تایید می نماید. با قرار دادن گل های نارنگی درون قفس حاوی زنبور و بدون زنبور، مشاهده شد که میوه فقط در گل هایی که در معرض بازدید زنبور واقع بودند تشکیل شد. در بسیاری از ارقام و گونه های مختلف، کاهش قابل ملاحظه محصول ( در لیمو ترش کاهش 42.5 درصدی) به دلیل عدم حضور زنبور گزارش شده است.
همه گل های درختان به میوه تبدیل نم یشود. بر اساس مطالعات انجام شده روی لمون و پرتقال فقط درصد ناچیزی از گل ها تبدیل به میوه می شوند. در صد قابل توجه ای از میوه ها در همان مراحل اولیه تشگیل ریزش می نمایند. بنابراین در لمون ها فقط 7 درصد، پرتقال بین 5-2 درصد، بسته به رقم فرضا در والنسیا 1.5 درصد، واشنگتن ناول 4 درصد و لیمو ترش 6.3 درصد از جوانه های گل تبدیل به میوه خواهند شد.
درختان مرکبات در 22-10 سالگی به حداکثر توانایی تولید میوه می رسند. یک درخت سالم تعداد زیادی گل تولید می کند که در صورت تبدیل شدن همگی به میوه، درخت تحمل نگهداری آنها را از نظر فیزیکی نخواهد داشت. از مجموع جوانه هایی که در طی استراحت آنها سپری شده است، 4-1 درصد تبدیل به میوه می شوند. اغلب درختان جوان در طی سال های اول تا سوم بعد از کاشت تولید گل می کنند. در بیشتر مواقع میوه های سالهای اول و دوم به منظور امکان نمو بیشتر درخت، باید حذف شود. بنابراین با توجه به توضیحی که داده شد میزان درخت و گسترش شاخ و برگ و بلوغ آنها به قبل از سال سوم مربوط می شود.