پیوند عبارت است از فرآیند ایجاد یک گیاه جدید از ترکیب بخش هایی از دو یا چند گیاه مختلف. به بیان دیگر اتصال دو قسمت از دو گیاه، به گونه ای که بعد از جوش خوردن آنها، گیاه مستقلی تشکیل شود. به عنوان مثال اتصال یک شاخه، با یک جوانه همراه با بخشی از چوب و پوست ساقه را به ساقه گیاه دیگر، پیوند می گویند. برای پیوندی دو جز نیاز است : "پایه" که روی آن پیوندک قرار می گیرد "پیوندک" که عبارت است از مقداری پوست + یک جوانه + مقداری چوب که جوانه به آن متصل است.
هدف از پیوند
1- نجات یک گیاه از مرگ
2- انتقال عوامل مختلف بیماری زا نظیر ویروس و باکتری از یک گیاه به گیاه دیگر برای اجرای برنامه ها و پروژه های تحقیقاتی
3- استفاده از پایه های مقاوم به شرایط نامساعد خاک (شوری، خشکی و عوامل بیماری زا) و پیوند ارقامی با پتانسیل تولید بالا روی این پایه ها.
4- جلو انداختن زمان باردهی
5- تنظیم اندازه و قدرت رشد درخت
اهداف مهم پیوند ارقام پسته :
1- در درجه اول کوتاه کردن دوره نونهالی
2- افزایش صفات کمی و کیفی میوه
3- رسیدن یکنواخت میوه در درختان باغ
4- تعیین تعداد مناسب درختان نر به ماده در درختان پسته
5- تعیین مناسب موقعیت درختان نر به ماده تنها با پیوند امکان پذیر است .
6- کاهش ارتفاع و تنظیم پراکندگی تاج درخت
زمان پیوند
زمان پیوند از سه منظر مطرح می شود :
الف- از نظر سن نهال بذری.
برخی از ارقام مانند اکبری و عباسعلی، شاخه های قطور تولید می کنند و پیوندک تهیه شده از آنها باید روی شاخه های قطور پیوند شود . بنابراین نهال هایی که قرار است با این دو رقم پیوند شوند، باید به اندازه کافی رشد کرده و در زمان سربرداری و آماده سازی برای پیوند، قطر آنها در نزدیک سطح خاک حدود 20 میلیمتر باشد.
ب- از نظر فصل مناسب برای پیوند . به طور کلی زمانی که پیوندک به همراه مقداری پوست به راحتی از چوب جدا شود، موقع مناسبی برای پیوند است.
1- اواخر اردیبهشت که معمولا تا اواسط تیر ماه ادامه دارد.
2- اوایل مهر تا اواخر مهر.
باید توجه داشت بهترین زمان پیوند، خرداد ماه است.
ج- از نظر طول روز، بهترین زمان پیوند صبح خیلی زود تا حدود ساعت 10 صبح و بعد از ظهر (نزدیک غروب خورشید) است.
نوع پیوند
برای پسته از دو نوع پیوند به شرح زیر استفاده می شود :
1- پیوند لوله ای یا ماشوره ای
در این نوع پیوند ، پیوندک عبارت است از یک جوانه مناسب انتخاب شده و به همراه مقداری پوست از بالا و پایین جوانه از چوب به شکل لوله یا ماشوره جدا می شود. طول مناسب پیوندک حدود 15 میلیمتر است. پایه از قطری که مناسب پیوندک باشد سربرداری شده و پوست آن برگردانده شده و پیوندک روی آن قرار می گیرد تا به طور کامل روی پایه قرار گیرد و به هیچ وجه هوا بین پیوندک و پوست وارد نشود . در غیر این صورت پیوند خشک خواهد شد.
2- پیوند جوانه
در این نوع پیوند، پیوندک عبارت است از یک جوانه به همراه مقداری چوب زیر پوست جوانه به طول تقریبی 20 میلیمتر. در این روش به شکل معکوس “T” روی پوست چوب دو ساله شکاف ایجاد می شود تا به چوب برسد و سپس پیوندک جدا شده روی پایه جاگذاری می شود. ناگفته نماند که این روش پیوند به دلیل درصد گیرایی پایین و احتمال آسیب دیدن توسط باد، کاربردی ندارد. اخیرا از این نوع پیوند در اصلاح درختان چند ساله استفاده می شود.
محل پیوند
1- فاصله پیوند از سطح زمین، نزدیک بودن محل پیوند به سطح زمین مزایای زیادی دارد.
الف- اگر در آینده به هر دلیلی انتهای شاخه حاصل از پیوند آسیب ببیند، چون قسمت های پایینی شاخه پیوندی هستند، با سربرداری بخش های فوقانی و فعال شدن شاخه های جانبی، نیازی به پیوند مجدد نیست.
ب- امکان هرس فرم و ترتیب درخت بیشتر امکان دارد.
ج- شاخه پیوند شده تا زمانی که هنوز به خوبی قوی نشده است، کمتر از وزش باد آسیب می بیند.
انتخاب پیوندک
مهمترین بخش پیوند در درختان پسته، انتخاب پیوندک مناسب است. درخت پسته از نظر توانایی تولید شاخه هایی که جوانه رویشی داشته باشند، به چهار گروه تقسیم می شوند :
1- نهال پیوندی؛ که از سال بعد از پیوند شروع شده و تا قبل از ورود نهال به مرحله باردهی ادامه دارد.
2- درختانی که حدود 5 سال از شروع باردهی آنها می گذرد. در این درختان وضعیت باردهی آنها کاملا مشخص است و چون درختان به مرحله بلوغ نرسیدند، رشد رویشی به همراه جوانه های مناسب برای - پیوند، تولید می شود. برای تهیه پیوندک باید شاخه هایی را انتخاب نمود که قطر آنها بین 7-5 میلیمتر باشد. باید توجه داشته باشیم که حداقل یک جوانه روی شاخه نگهداشته شود تا برای رشد رویشی سال آینده مشکلی پیش نیاید؛ در غیر اینصورت شاخه باقیمانده روی درخت در سال آینده خشک خواهد شد.
3- درختانی که در سال اوج باردهی و مرحله بلوغ هستند. رشد رویشی سالانه در این درختان محدود است و عمدتا بعد از تشکیل 2 تا 3 جوانه گل جانبی پایان می یابد.
4- تولید شاخه های کاذب یا تیر ماهی، برخی ارقام در دوره نونهالی و سال های اول باردهی، چنانچه بیش از مقدار لازم آبیاری شده و با ازت تغذیه شوند، جوانه انتهایی آنها در خرداد یا تیر مجددا فعال شده و تولید شاخه می کند . روی این شاخه عمدتا جوانه رویشی تولید نمی شود.
نگهداری و انتقال پیوندک
شاخه هایی که برای تهیه پیوندک جمع آوری شده اند، بهتر است شاخه ها در دسته های 100 تایی بر روی دو لایه روزنامه چیده شده و همراه با برگ های قطع شده ساندویچ شوند و سپس داخل محفظه پلاستیکی قرار داده شوند. اگر پیوندک به این طریق تهیه شده و در محیطی سرد نگهداری گردد تا یک هفته بعد قابل استفاده خواهد بود.